从前，一个国王的美丽花园里长着一棵结金苹果的树，每当金苹果结果时，他每天都要去数一遍。 有一年，在金苹果成熟的时候，他发现每过一个晚上，金苹果都会少一个，国王非常恼怒，令园丁通宵达旦地在树下看守。 园丁先派了他的大儿子去看守。 到了午夜十二点钟，这个大儿子睡着了，第二天早晨发现又少了一个金苹果。 当晚，园丁又派了他的二儿子去看守，可到了半夜，二儿子也睡着了，早晨清点时发现还是少了一个。 于是第三个儿子请求去看守，园丁开始不想让他去，担心他去会有危险，但最后还是答应了儿子的请求。 晚上，这个年青人躺在树下小心看守着。 时钟敲过十二下后，他听到空中传来沙沙作响的声音，仔细一看，原来树上飞来一只纯金的鸟儿，正在用嘴猛啄着一个苹果。 园丁的儿子马上跳了起来，张弓搭箭向金鸟射去，箭并没有射中，只把金鸟尾巴上的金羽毛射落了一根，金鸟飞走了。 第二天早晨，金羽毛被送到了国王面前，国王马上召集群臣进行确认。 所有大臣都一致认为，这是一根价值连城的金羽毛，比王国里的所有财富都要值钱。 可国王却说："一根羽毛对我来说毫无用处，我要的是整只金鸟。"
园丁的大儿子听到后，认为这是一件很容易的事，于是他出发找金鸟去了。 走了不多远，他来到一片树林前，看见林边坐着一只狐狸，便马上取下弓箭准备射杀它。 可那狐狸竟开口说话了："不要射我，我将给你一个善意的忠告。我知道你此行的目的是什么，你一定是想去找那只金鸟。今天晚上，你将走到一个村庄，你到达那儿时，会看到两个门对着门的小旅店。其中一间非常热闹，看起来也很富丽堂皇，你千万不要进去。对面一间小旅店尽管门庭萧条简陋，但你应该到那里面去过夜。"园丁的大儿子想："这样一只野兽知道什么事情呢？"因此，他还是张弓搭箭向那只狐狸射去，但却没有射中它，狐狸夹起尾巴跑进了树林。 他收起弓箭又继续上路了。 晚上，他来到那个村庄，庄子里果然有两个小旅店。 其中的一间旅店里面，客人们在唱歌跳舞，尽情享受，而另一间小旅店看起来又脏又破旧。 看到这一情景，他说道："要是我住进这间破旧的房子，而不去那间可爱舒畅的旅店享受，我岂不是一个大傻瓜了。"所以，他毫不犹虑地走进了那间热闹非凡的房子，加入了又吃又喝的客人行列，最后还住了下来，花天酒地地过着堕落生活。 什么金鸟呀，家庭呀，早让他忘到九霄云外去了。
大儿子一直没有回来，也没有听到他的消息。 过了一些时候，园丁只好让二儿子出发去找金鸟。 和他哥哥一样，他也遇到了同样的事情：首先是看到那只狐狸，狐狸同样给了他忠告；接着他来到两间小旅店门口，看到他的哥哥正站在那间寻欢作乐的旅店窗口叫他进去，他经不住那种诱惑，也走进了那间旅店，最后，也和他哥哥一样把金鸟、家庭忘到九霄云外去了。
又过了好些时候，园丁的小儿子同样也想出去寻找金鸟，可父亲怎么也不答应，因为他非常喜爱这个儿子，担心他去了会遭不幸而回不了家。 可他的小儿子不想待在家里 ，在他软磨硬泡之下，父亲最终还是同意让他去了。 当他来到树林边时，他遇到了那只狐狸，聆听了狐狸对他的忠告。 他没有像他那两个哥哥一样用弓箭射它，而是对狐狸表示了谢意。 所以那只狐狸说道："坐在我的尾巴上来吧，这样你能就走得快一点。"他听从它的话坐了上去，狐狸马上跑了起来。 跨过树丛，越过乱石，速度之快，连他们的毛发也在风中嗖嗖作响。
当他们来到那个村庄时，年青人跳了下来。 他牢记狐狸的忠告，不加思索地就走进了那间普普通通的简陋旅店，在那里安心地过了一夜。 第二天早上，他正要上路，狐狸又来对他说："一直往前走，你将看到一座城堡。在城堡前，有一大队士兵躺在地上打鼾睡觉，你不要惊动他们，进城堡后一直向前走，你会找到一间房子。房子里有一只木鸟笼，笼子里关的正是那只金鸟，木笼旁边还有一只漂亮的金鸟笼，你千万不要将金鸟从那只普通鸟笼里转到漂亮的鸟笼去！否则你将后悔莫及的。"之后，狐狸又把尾巴伸了出来让年青人坐上去。 跨过树丛，越过乱石，他们的毛发又在风中嗖嗖作响。
来到城堡门前，一切都如狐狸所说那样。 这位园丁的儿子于是走进了城堡，找到了那间房子。 金鸟就关在悬挂在房子里的那只木鸟笼子里，木鸟笼的下面还放着一只金鸟笼，旁边放的正是丢失的三个金苹果。 他想：将如此漂亮的鸟装在这么一只普通的鸟笼里带走真是一件荒唐可笑的事。 所以他打开木鸟笼，将金鸟抓出来准备放在金鸟笼里。 就在这时，金鸟昂首大叫了一声，所有的士兵都醒了，他们立即把他抓住，把他带到他们的国王面前。 第二天早晨，法庭开庭审判了他，一切陈述完毕后，他被判了死刑，不过国王让他找到那匹跑起来如风驰电掣般的金马，要是他办到了，不仅可以免去他的死刑，而且还可以让他带走那只金鸟。
他再次上路了，一路上唉声叹气，显得非常绝望。 这时，他的好朋友狐狸又来了，它说："看看 ，你不听我的忠告，才发生了这些事情。 不过，如果你按我的吩咐去做的话，我将告诉你怎么去找那匹金马。 要找那匹马，你只要一直向前，就会走进一座城堡，那匹金马就站在城堡里的马厩里，马夫正睡在这马厩的旁边打着鼾。 你悄悄地把马牵走，将马厩旁那付旧皮制马鞍给马套上，千万不要套上那付金马鞍！ "说完，年青人坐在了狐狸的尾巴上。他们跨过树丛，越过乱石，毛发在风中嗖嗖作响。
一切都如狐狸说的一样，那马夫躺在那儿正鼾睡着，一只手还搭在金马鞍上。 当这位园丁的儿子看到金马后，他认为将那付皮制马鞍套在金马上也太委屈马了，心想："我将给金马配那付好的，这样配起来才相称。"当他拿动那付金马鞍时，马夫醒了，立即大声地叫了起来。 听到叫声，卫兵们马上冲进来把他抓住了。 第二天早晨，他再次被送上了法庭，审判结果是判处死刑，但如果他能带来一位远方的美丽公主，就可免去死刑，金马也归他所有，他只好同意了。
怀着沉痛的心情，他又上路了。 那只熟悉的狐狸再次出现在他面前，说道："你为什么不听我的话呢？如果你听了我的话，你现在就已经拥有金鸟和金马了。这样吧，我再给你一个忠告。一直往前走，到晚上你将到达一座城堡。晚上十二点钟，那位公主要去澡堂，你跳上前去，亲吻她一下，她就会让你带着她离开那里。但要注意，千万不要答应她去向她父母告别！"说完，狐狸伸出尾巴让他坐了上去。 跨过树丛，越过乱石，他们的毛发在风中嗖嗖作响。
当他来到那座城堡时，一切都如狐狸所说的那样。 晚上十二点钟，这位年青人等那位姑娘去洗澡时，跳上前去亲吻了她一下，她便马上说愿意跟他走 ，但却泪水涟涟地恳求他让她去向父亲告别。 开始他拒绝了，到后来看到她伤心的样子，还是答应了她。 当她来到父亲的房间时，卫兵们醒了，这样他又成了囚犯。
他被带到了国王面前，国王说："你根本就不可能得到我女儿，除非你能在八天之内，把我窗前那座挡住我视线的山给挖掉。"那座山真大，即使动用全世界的人来挖，恐怕也挖不掉，他干了七天之后，那座山还像没动过似的。 正在他绝望之际，狐狸又来了，它说："你去睡觉吧，我来替你挖。"第二天早晨醒来，那座山不见了，他高兴地来到了国王面前，告诉他那座山已经挖掉了，他得把公主许配给他。
国王不得不实践他的诺言，让这位年青人和公主离去。 路上，狐狸跑来对他说："我们将拥有所有的三件宝贝：公主，金马，金鸟。"年青人听了说道："真的吗！这可是一件不容易的事，你怎么办到呢？"
狐狸说道："只要你听我的吩咐，就能办到。当你去见那个国王时，他会问你要美丽的公主，你把公主给他，他肯定非常高兴。在骑上他给你的金马后 ，你伸手向他们告别，最后与公主握手，然后趁这个机会迅速把她拉上马来坐在你后面，再猛踢金马，全速飞驰离去。 "
一切都进行得很顺利，少年骑着马带着公主与狐狸会合了。 狐狸又对他说："当你去金鸟所在的那座城堡时，我和公主就留在城门边，你骑着金马进城去，给那个国王交差。他看到确实是他要的马时，就会让你带走金鸟。但你必须坐在马上不动，就说你想看看那只鸟，以便证实是不是那只真正的金鸟。当你将金鸟提到手上时，立即飞驰离开。"
一切都如狐狸吩咐的那样，他带着金鸟出了城堡，和公主会合后，他们策马来到了一片大树林，这时，狐狸对他说："请杀死我吧，砍下我的头和脚。"但年青人拒绝了，他认为这是忘恩负义之举。 狐狸又说："你不杀我就算了，但不管怎样，我还是将给你一个忠告：有两件事你要当心，千万不要从绞刑架上赎回任何人，千万不要坐在河岸边。"说完，狐狸就离去了。 年青人想："好吧！要做到这些也不是什么难事。"
他和公主骑着马往回家的路上走。 当他们来到两个哥哥居留的村庄时，听到了一片吵闹声和喧哗声，他向一个人打听发生了什么事，那人说："有两个人要被绞死了。"来到近前一看，那两个人竟是他的哥哥 ，他俩现在已经沦为强盗了。 他马上问："难道就没有办法能救他们了吗？"那人说："没有办法，除非有人肯为这两个恶棍拿出他全部的钱，才能买得他们的自由。"听到这句话，他不假思索地拿出了所要的赎金，将两个哥哥救了下来，然后与两个哥哥一起走上了回家的路。
当他们来到第一次遇到狐狸的树林时，那里很凉爽，两个哥哥高兴地说："我们到河边去坐坐，休息一会儿，吃点东西，喝几口水吧！"他马上说："好吧！"完全忘了狐狸的忠告，来到河边坐了下来，根本没有想到会有什么不幸的事情发生。 两个哥哥心怀鬼胎，悄悄地走到他后面，猛地把他推下了河岸，然后带着公主、金马和金鸟回家去了。 他们见到国王后，进言说："所有这些都是由我们辛勤拼搏争来的。"这一来，大家高兴极了。 但那匹马却不进食了，鸟也不肯唱歌了，公主整天整天地哭泣。
年青的小儿子落到河床上，幸运的是河床几乎是干的，可是他的骨头几乎都给摔断了，在河床上躺了很久才站起来。 河沿非常陡峭，他没能找到上岸的路。 狐狸再一次出现了，它责备他不听它的忠告，否则就不会有这场祸患。 最后狐狸又说："我不能让你留在这儿，我就再从危难中救你一次吧。来！抓住我的尾巴，牢牢地抓紧。"接着，将他拉上了河岸。 上岸之后，狐狸对他说："你的哥哥还在提防着你，只要你一露面，被他们发现了，他们就会杀了你。"他只好将自己打扮成一个穷人模样，悄悄地来到国王的院子里。 他刚一进门，马儿开始进食了，鸟儿也开始唱歌了，公主也不再哭泣。 当他见到国王后，将他哥哥的所有欺诈劣迹都告诉了他，国王马上派人将他们抓了起来，并惩办了他们。 公主又回到了他的身边，后来国王去世了，他便成了这个王国的继承人。
很久以后，有一天，他到那片树林去散步，又遇见了那只狐狸。 狐狸声泪俱下地恳求他把它杀死，切下它的头和脚 ，最后他不得不这样做了。 刚做完，狐狸马上变成了一个人，这人竟是公主失踪了多年的哥哥。
园丁的大儿子听到后，认为这是一件很容易的事，于是他出发找金鸟去了。 走了不多远，他来到一片树林前，看见林边坐着一只狐狸，便马上取下弓箭准备射杀它。 可那狐狸竟开口说话了："不要射我，我将给你一个善意的忠告。我知道你此行的目的是什么，你一定是想去找那只金鸟。今天晚上，你将走到一个村庄，你到达那儿时，会看到两个门对着门的小旅店。其中一间非常热闹，看起来也很富丽堂皇，你千万不要进去。对面一间小旅店尽管门庭萧条简陋，但你应该到那里面去过夜。"园丁的大儿子想："这样一只野兽知道什么事情呢？"因此，他还是张弓搭箭向那只狐狸射去，但却没有射中它，狐狸夹起尾巴跑进了树林。 他收起弓箭又继续上路了。 晚上，他来到那个村庄，庄子里果然有两个小旅店。 其中的一间旅店里面，客人们在唱歌跳舞，尽情享受，而另一间小旅店看起来又脏又破旧。 看到这一情景，他说道："要是我住进这间破旧的房子，而不去那间可爱舒畅的旅店享受，我岂不是一个大傻瓜了。"所以，他毫不犹虑地走进了那间热闹非凡的房子，加入了又吃又喝的客人行列，最后还住了下来，花天酒地地过着堕落生活。 什么金鸟呀，家庭呀，早让他忘到九霄云外去了。
大儿子一直没有回来，也没有听到他的消息。 过了一些时候，园丁只好让二儿子出发去找金鸟。 和他哥哥一样，他也遇到了同样的事情：首先是看到那只狐狸，狐狸同样给了他忠告；接着他来到两间小旅店门口，看到他的哥哥正站在那间寻欢作乐的旅店窗口叫他进去，他经不住那种诱惑，也走进了那间旅店，最后，也和他哥哥一样把金鸟、家庭忘到九霄云外去了。
又过了好些时候，园丁的小儿子同样也想出去寻找金鸟，可父亲怎么也不答应，因为他非常喜爱这个儿子，担心他去了会遭不幸而回不了家。 可他的小儿子不想待在家里 ，在他软磨硬泡之下，父亲最终还是同意让他去了。 当他来到树林边时，他遇到了那只狐狸，聆听了狐狸对他的忠告。 他没有像他那两个哥哥一样用弓箭射它，而是对狐狸表示了谢意。 所以那只狐狸说道："坐在我的尾巴上来吧，这样你能就走得快一点。"他听从它的话坐了上去，狐狸马上跑了起来。 跨过树丛，越过乱石，速度之快，连他们的毛发也在风中嗖嗖作响。
当他们来到那个村庄时，年青人跳了下来。 他牢记狐狸的忠告，不加思索地就走进了那间普普通通的简陋旅店，在那里安心地过了一夜。 第二天早上，他正要上路，狐狸又来对他说："一直往前走，你将看到一座城堡。在城堡前，有一大队士兵躺在地上打鼾睡觉，你不要惊动他们，进城堡后一直向前走，你会找到一间房子。房子里有一只木鸟笼，笼子里关的正是那只金鸟，木笼旁边还有一只漂亮的金鸟笼，你千万不要将金鸟从那只普通鸟笼里转到漂亮的鸟笼去！否则你将后悔莫及的。"之后，狐狸又把尾巴伸了出来让年青人坐上去。 跨过树丛，越过乱石，他们的毛发又在风中嗖嗖作响。
来到城堡门前，一切都如狐狸所说那样。 这位园丁的儿子于是走进了城堡，找到了那间房子。 金鸟就关在悬挂在房子里的那只木鸟笼子里，木鸟笼的下面还放着一只金鸟笼，旁边放的正是丢失的三个金苹果。 他想：将如此漂亮的鸟装在这么一只普通的鸟笼里带走真是一件荒唐可笑的事。 所以他打开木鸟笼，将金鸟抓出来准备放在金鸟笼里。 就在这时，金鸟昂首大叫了一声，所有的士兵都醒了，他们立即把他抓住，把他带到他们的国王面前。 第二天早晨，法庭开庭审判了他，一切陈述完毕后，他被判了死刑，不过国王让他找到那匹跑起来如风驰电掣般的金马，要是他办到了，不仅可以免去他的死刑，而且还可以让他带走那只金鸟。
他再次上路了，一路上唉声叹气，显得非常绝望。 这时，他的好朋友狐狸又来了，它说："看看 ，你不听我的忠告，才发生了这些事情。 不过，如果你按我的吩咐去做的话，我将告诉你怎么去找那匹金马。 要找那匹马，你只要一直向前，就会走进一座城堡，那匹金马就站在城堡里的马厩里，马夫正睡在这马厩的旁边打着鼾。 你悄悄地把马牵走，将马厩旁那付旧皮制马鞍给马套上，千万不要套上那付金马鞍！ "说完，年青人坐在了狐狸的尾巴上。他们跨过树丛，越过乱石，毛发在风中嗖嗖作响。
一切都如狐狸说的一样，那马夫躺在那儿正鼾睡着，一只手还搭在金马鞍上。 当这位园丁的儿子看到金马后，他认为将那付皮制马鞍套在金马上也太委屈马了，心想："我将给金马配那付好的，这样配起来才相称。"当他拿动那付金马鞍时，马夫醒了，立即大声地叫了起来。 听到叫声，卫兵们马上冲进来把他抓住了。 第二天早晨，他再次被送上了法庭，审判结果是判处死刑，但如果他能带来一位远方的美丽公主，就可免去死刑，金马也归他所有，他只好同意了。
怀着沉痛的心情，他又上路了。 那只熟悉的狐狸再次出现在他面前，说道："你为什么不听我的话呢？如果你听了我的话，你现在就已经拥有金鸟和金马了。这样吧，我再给你一个忠告。一直往前走，到晚上你将到达一座城堡。晚上十二点钟，那位公主要去澡堂，你跳上前去，亲吻她一下，她就会让你带着她离开那里。但要注意，千万不要答应她去向她父母告别！"说完，狐狸伸出尾巴让他坐了上去。 跨过树丛，越过乱石，他们的毛发在风中嗖嗖作响。
当他来到那座城堡时，一切都如狐狸所说的那样。 晚上十二点钟，这位年青人等那位姑娘去洗澡时，跳上前去亲吻了她一下，她便马上说愿意跟他走 ，但却泪水涟涟地恳求他让她去向父亲告别。 开始他拒绝了，到后来看到她伤心的样子，还是答应了她。 当她来到父亲的房间时，卫兵们醒了，这样他又成了囚犯。
他被带到了国王面前，国王说："你根本就不可能得到我女儿，除非你能在八天之内，把我窗前那座挡住我视线的山给挖掉。"那座山真大，即使动用全世界的人来挖，恐怕也挖不掉，他干了七天之后，那座山还像没动过似的。 正在他绝望之际，狐狸又来了，它说："你去睡觉吧，我来替你挖。"第二天早晨醒来，那座山不见了，他高兴地来到了国王面前，告诉他那座山已经挖掉了，他得把公主许配给他。
国王不得不实践他的诺言，让这位年青人和公主离去。 路上，狐狸跑来对他说："我们将拥有所有的三件宝贝：公主，金马，金鸟。"年青人听了说道："真的吗！这可是一件不容易的事，你怎么办到呢？"
狐狸说道："只要你听我的吩咐，就能办到。当你去见那个国王时，他会问你要美丽的公主，你把公主给他，他肯定非常高兴。在骑上他给你的金马后 ，你伸手向他们告别，最后与公主握手，然后趁这个机会迅速把她拉上马来坐在你后面，再猛踢金马，全速飞驰离去。 "
一切都进行得很顺利，少年骑着马带着公主与狐狸会合了。 狐狸又对他说："当你去金鸟所在的那座城堡时，我和公主就留在城门边，你骑着金马进城去，给那个国王交差。他看到确实是他要的马时，就会让你带走金鸟。但你必须坐在马上不动，就说你想看看那只鸟，以便证实是不是那只真正的金鸟。当你将金鸟提到手上时，立即飞驰离开。"
一切都如狐狸吩咐的那样，他带着金鸟出了城堡，和公主会合后，他们策马来到了一片大树林，这时，狐狸对他说："请杀死我吧，砍下我的头和脚。"但年青人拒绝了，他认为这是忘恩负义之举。 狐狸又说："你不杀我就算了，但不管怎样，我还是将给你一个忠告：有两件事你要当心，千万不要从绞刑架上赎回任何人，千万不要坐在河岸边。"说完，狐狸就离去了。 年青人想："好吧！要做到这些也不是什么难事。"
他和公主骑着马往回家的路上走。 当他们来到两个哥哥居留的村庄时，听到了一片吵闹声和喧哗声，他向一个人打听发生了什么事，那人说："有两个人要被绞死了。"来到近前一看，那两个人竟是他的哥哥 ，他俩现在已经沦为强盗了。 他马上问："难道就没有办法能救他们了吗？"那人说："没有办法，除非有人肯为这两个恶棍拿出他全部的钱，才能买得他们的自由。"听到这句话，他不假思索地拿出了所要的赎金，将两个哥哥救了下来，然后与两个哥哥一起走上了回家的路。
当他们来到第一次遇到狐狸的树林时，那里很凉爽，两个哥哥高兴地说："我们到河边去坐坐，休息一会儿，吃点东西，喝几口水吧！"他马上说："好吧！"完全忘了狐狸的忠告，来到河边坐了下来，根本没有想到会有什么不幸的事情发生。 两个哥哥心怀鬼胎，悄悄地走到他后面，猛地把他推下了河岸，然后带着公主、金马和金鸟回家去了。 他们见到国王后，进言说："所有这些都是由我们辛勤拼搏争来的。"这一来，大家高兴极了。 但那匹马却不进食了，鸟也不肯唱歌了，公主整天整天地哭泣。
年青的小儿子落到河床上，幸运的是河床几乎是干的，可是他的骨头几乎都给摔断了，在河床上躺了很久才站起来。 河沿非常陡峭，他没能找到上岸的路。 狐狸再一次出现了，它责备他不听它的忠告，否则就不会有这场祸患。 最后狐狸又说："我不能让你留在这儿，我就再从危难中救你一次吧。来！抓住我的尾巴，牢牢地抓紧。"接着，将他拉上了河岸。 上岸之后，狐狸对他说："你的哥哥还在提防着你，只要你一露面，被他们发现了，他们就会杀了你。"他只好将自己打扮成一个穷人模样，悄悄地来到国王的院子里。 他刚一进门，马儿开始进食了，鸟儿也开始唱歌了，公主也不再哭泣。 当他见到国王后，将他哥哥的所有欺诈劣迹都告诉了他，国王马上派人将他们抓了起来，并惩办了他们。 公主又回到了他的身边，后来国王去世了，他便成了这个王国的继承人。
很久以后，有一天，他到那片树林去散步，又遇见了那只狐狸。 狐狸声泪俱下地恳求他把它杀死，切下它的头和脚 ，最后他不得不这样做了。 刚做完，狐狸马上变成了一个人，这人竟是公主失踪了多年的哥哥。
Ngày xưa có một ông vua cho trồng một vườn hoa ở phía sau cung điện của mình để làm nơi tản bộ vui chơi. Trong vườn hoa ấy có một cây táo kết quả vàng. Khi quả táo sắp chín, vua phái người tới đếm số quả, nhưng tới sáng hôm sau thì lại thiếu đi một quả.
Biết được việc đó, nhà vua ra lệnh phải canh cây hàng đêm. Vua có ba hoàng tử. Hoàng tử lớn nhất phải canh buổi đầu tiên. Tới khuya hoàng tử không sao cưỡng lại được cơn buồn ngủ. Sáng hôm sau lại thiếu một quả táo. Hoàng tử thứ hai canh đêm tiếp theo, nhưng mọi chuyện cũng chẳng tốt đẹp gì hơn. Khi đồng hồ điểm mười hai giờ thì hoàng tử đã thiu thiu ngủ, sáng hôm sau lại thiếu một quả táo. Ngày thứ ba đến lượt hoàng tử út. Hoàng tử thích đi, nhưng vua lại không tin, cho rằng chàng làm sao bằng hai anh, nhưng rồi cuối cùng nhà vua cũng cho đi canh cây. Chàng nằm ngay dưới gốc cây và cố thức. Khi đồng hồ điểm mười hai tiếng thì có tiếng rào rào trong không trung. Nhìn qua ánh trăng, hoàng tử thấy một con chim lông vàng óng ánh bay tới đậu trên cây, nó mổ một quả táo. Hoàng tử giương cung bắn. Mũi tên trúng một chiếc lông cánh, lông rơi xuống. Chàng nhặt cất giữ chiếc lông chim. Sáng hôm sau hoàng tử dâng vua xem và kể lại những gì mình thấy. Vua triệu quần thần lại bàn bạc. Quần thần cho rằng chiếc lông vàng quý hơn cả một vương quốc. Vua phán:
- Nếu chiếc lông chim quí như vậy thì trẫm không những muốn có một chiếc, mà muốn có cả con chim!
Hoàng tử con cả tự cho mình là người thông minh tài trí liền lên đường đi tìm con chim đó. Đi được một quãng thì chàng thấy một con cáo ở ven rừng. Chàng giương súng tính ngắm bắn cáo. Cáo nói:
- Đừng có bắn tôi, tôi sẽ cho anh một lời khuyên. Anh đang đi đúng con đường tới chỗ con chim vàng. Tối nay anh sẽ tới một làng, ở đó có hai quán trọ nằm đối diện nhau. Một quán trọ thì đèn sáng trưng, người ra vào tấp nập. Đừng có vào quán đó mà vào quán đối diện, dù nhìn vẻ bề ngoài nó không hấp dẫn lắm.
Hoàng tử nghĩ bụng:
- Một con vật hay giỡn cợt thì làm sao có thể cho một lời khuyên nghiêm túc được!
Thế là chàng bấm cò, chàng bắn trượt. Cáo cong đuôi chạy thẳng vào rừng. Chàng lại tiếp tục lên đường và tới được làng khi màn đêm đang buông xuống. Hai quán trọ nằm đối diện nhau. Một quán thì ca hát, nhảy múa tưng bừng, quán kia thì có vẻ tiêu điều. Hoàng tử nghĩ:
- Nếu ta bỏ qua quán trọ tốt mà vào ở trong quán trọ tồi tàn thì ta quả là một tên ngu ngốc!
Vì vậy anh ta bước vào quán trọ đang náo nhiệt để thỏa sức ăn chơi mà quên mất việc đi tìm con chim vàng cùng những lời khuyên của cha anh ta.
Thời gian trôi qua mà chẳng thấy người con cả quay trở về nên người con thứ hai lên đường để tìm con chim vàng. Cũng như người anh cả, anh ta cũng gặp con cáo, nó khuyên anh với những ý tốt, nhưng anh ta chẳng thèm để ý. Anh tới chỗ có hai quán trọ. Người anh cả đang đứng bên cửa sổ của quán trọ có tiếng ồn vang ra nhìn thấy em thì gọi vào. Anh bước vào trong quán trọ ấy để ăn uống vui chơi cho thỏa thích.
Lại một thời gian trôi qua, hoàng tử út xin được thử sức mình, nhưng nhà vua không cho. Nhà vua nói:
- Chỉ mất công vô ích. Con làm sao mà bì được với hai người anh, nên không hy vọng tìm được con chim vàng. Khi gặp trở ngại khó khăn con lại không biết đường xoay sở. Con không đủ tài trí để làm việc đó.
Người con út cứ nài nỉ không để cho vua cha được yên thân, nên cuối cùng nhà vua cũng bằng lòng cho đi. Hoàng tử gặp một con cáo ở ven rừng, nó xin chàng tha chết và nói cho chàng biết những lời khuyên tốt. Hoàng tử út là người tốt bụng. Chàng nói:
- Cáo thân yêu, cứ yên tâm, ta không hại mi đâu!
Cáo nói:
- Anh sẽ không phải hối hận vì điều đó. Anh hãy cưỡi đuôi tôi mà đi cho nhanh tới đó.
Hoàng tử vừa ngồi lên đuôi cáo, cáo liền chạy vượt qua các bụi gai, đá tảng, gió thổi dựng đứng lông cáo lên. Khi cả hai tới một làng kia, hoàng tử bước xuống. Theo lời khuyên của cáo, hoàng tử vào nhà trọ tồi tàn và ngủ bình yên qua đêm ở trong nhà trọ đó. Sáng hôm sau, hoàng tử ra cánh đồng thì gặp cáo, nó nói:
- Giờ tôi nói anh biết mình phải làm gì. Anh cứ thẳng đường mà đi thì sẽ tới một lâu đài có tốp lính đang nằm ngủ say và ngáy. Đừng để ý tới chuyện đó, anh cứ đi thẳng vào trong lâu đài, đi qua nhiều phòng, rồi tới một căn phòng ở trong có treo lồng chim. Trong lồng có con chim vàng. Cạnh đó có một cái lồng bằng vàng trang trí rất đẹp, nhưng là lồng không. Anh cần nhớ, không được bắt con chim vàng ở trong lồng cho sang lồng bằng vàng. Làm như vậy anh sẽ gặp nguy hiểm đấy.
Xong sau đó, hoàng tử ngồi lên đuôi cáo, cáo liền chạy vượt qua các bụi gai, đá tảng, gió thổi dựng đứng lông cáo. Khi cả hai tới lâu đài, mọi việc đúng như lời cáo nói. Hoàng tử tới gian phòng có chiếc lồng gỗ nhốt con chim vàng, cạnh đó là một chiếc lồng bằng vàng. Táo vàng ở khắp nơi trong phòng. Chàng nghĩ: "Nếu cứ để con chim vàng ở trong cái chuồng tầm thường xấu xí thì thật vô lý." Chàng mở cửa lồng, bắt chim thả vào trong chiếc lồng vàng. Lập tức con chim vàng kêu inh ỏi lên. Binh lính thức dậy, xông lại bắt chàng, đem giam vào trong ngục. Sáng hôm sau, hoàng tử bị điệu ra tòa án. Chàng nhận hết mọi việc nên bị án tử hình. Nhưng vua nước đó nói rằng có thể tha thứ cho chàng với điều kiện, nếu chàng đem cho nhà vua một con ngựa vàng phi nhanh hơn gió. Nhà vua sẽ thưởng cho chàng con chim vàng.
Hoàng tử buồn thở dài lên đường, vì biết tìm ở đâu ra con ngựa vàng bây giờ? Đúng lúc đó chàng gặp lại anh bạn cáo khi trước đang ngồi bên vệ đường. Cáo nói:
- Anh thấy không! Anh không nghe lời tôi nên mới như vậy. Hãy dũng cảm nhé! Tôi sẽ giúp anh tìm ra con ngựa vàng. Anh cứ thẳng đường mà đi sẽ tới một lâu đài. Trong chuồng ngựa của lâu đài có một con ngựa vàng. Đám chăn ngựa nằm ngay trước cửa chuồng, nhưng chúng ngủ say và ngáy. Anh có thể im lặng dắt con ngựa vàng ra. Nhưng anh phải chú ý một điều: chỉ đặt chiếc yên ngựa bằng gỗ và da lên lưng ngựa, nếu lấy chiếc yên ngựa vàng treo cạnh đó thì anh sẽ gặp nguy hiểm đấy.
Đuôi cái trải ra, hoàng tử ngồi lên, cáo liền chạy vượt qua các bụi gai, đá tảng, gió thổi dựng đứng lông cáo lên. Khi cả hai tới nơi thì mọi chuyện giống như lời cáo nói. Hoàng tử vào chuồng có con ngựa vàng, đang định đặt chiếc yên cũ lên lưng ngựa thì chàng nghĩ:
- Thật là tủi hổ thay nếu ngựa vàng không có yên đẹp.
Chàng vừa mới đặt yên lên ngựa thì con ngựa hí vang lên. Những người trông ngựa tỉnh giấc, xông lại bắt chàng đem giam vào trong ngục. Sáng hôm sau, hoàng tử bị điệu ra trước tòa án và bị án tử hình. Nhưng nhà vua sẽ miễn tội tử hình và cho anh con ngựa vàng với điều kiện, anh phải đưa được công chúa xinh đẹp ra khỏi cung điện vàng tới đây.
Hoàng tử lên đường, lòng trĩu nặng lo âu. May thay chàng gặp lại anh bạn cáo trung thành. Cáo nói:
- Tôi vốn muốn anh chịu một số khổ sở, nhưng tôi lại rất thương anh nên sẵn lòng giúp anh khi khó khăn. Con đường ấy đi thẳng tới cung điện vàng. Khoảng chập tối anh sẽ tới nơi. Đêm khuya yên tĩnh thế nào công chúa sẽ vào buồng tắm để tắm. Đợi khi công chúa bước vào nhà tắm thì hãy bước tới hôn nàng. Nàng sẽ đi theo anh. Anh có thể dẫn nàng đi nhưng không cho nàng đến chào từ biệt bố mẹ, vì như vậy anh sẽ gặp nguy hiểm.
Đuôi cáo trải dài ra, hoàng tử ngồi lên đuôi. Cáo liền chạy xuyên rừng vượt núi, gió thổi dựng đứng lông cáo lên. Khi chàng tới cung điện vàng thì mọi việc đúng như lời cáo nói. Hoàng tử đợi đến nửa đêm, khi cả cung điện yên tĩnh trong giấc ngủ, công chúa xinh đẹp đi vào bồn tắm, hoàng tử tới ôm hôn nàng. Nàng nói, nàng sẽ vui vẻ theo chàng, nhưng cầu xin chàng tới chào từ biệt cha mẹ trước khi đi. Thoạt đầu chàng cự tuyệt, nàng khóc van, rồi quỳ xuống dưới chân nàng cầu xin, cuối cùng chàng cũng bằng lòng. Công chúa vừa tới giường vua và hoàng hậu thì cả hoàng cung tỉnh dậy. Hoàng tử liền bị bắt giam vào ngục. Sáng hôm sau vua bảo hoàng tử út:
- Ngươi đáng tội chết. Nhưng nếu trong vòng tám ngày ngươi có thể di chuyển ngọn núi che mất tầm mắt nhìn từ cửa sổ. Nếu làm được thì ta thưởng bằng cách gả con gái cho ngươi.
Hoàng tử bắt tay ngay vào làm, chàng đào, xúc liên tục. Nhưng sau bảy ngày chàng mới chỉ làm được một ít trông chả đáng là bao. Hoàng tử buồn rầu chán nản đâm ra mất hết hy vọng. Tối thứ bảy cáo đến và nói:
- Anh làm không được bao nhiêu, để tôi làm thay cho. Anh đi nằm nghỉ đi.
Sáng hôm sau, khi tỉnh giấc, hoàng tử nhìn qua cửa sổ thì thấy ngọn núi đã biến mất. Hoàng tử hết sức vui mừng, voi lại báo nhà vua rằng mình đã làm xong công việc và xin nhà vua, dù muốn hay không, giữ đúng lời hứa, gả công chúa cho chàng.
Hoàng tử và công chúa cùng nhau đi, không bao lâu sau cáo trung thành cũng nhập đoàn. Cáo nói:
- Anh có được điều mong ước, nhưng con ngựa vàng lại thuộc về công chúa.
Hoàng tử hỏi:
- Thế phải làm gì bây giờ?
Cáo đáp:
- Điều đó tôi xin nói anh rõ. Anh hãy đưa thiếu nữ xinh đẹp kia tới nhà vua cử anh tới cung điện vàng. Đó là một điều vui mừng khôn tả. Họ sẽ sẵn sàng dẫn tới trước mặt anh con ngựa vàng. Hãy nhảy ngay lên ngựa, rồi bắt tay chào mọi người và đưa tay bắt chào công chúa. Nhân lúc bắt tay thì kéo luôn công chúa lên ngựa và phóng đi, con ngựa ấy phi nhanh hơn gió.
Tất cả mọi việc đều mỹ mãn. Hoàng tử và công chúa xinh đẹp cưỡi ngựa vàng mà đi. Cáo cũng chạy cùng với họ. Cáo nói:
- Giờ tôi sẽ giúp anh đoạt được chim vàng. Khi anh tới gần cung điện có con chim vàng thì hãy cho công chúa xuống ngựa, đứng đợi ở ngoài cùng với tôi. Rồi anh cưỡi ngựa vào trong cung điện. Người trong cung điện mừng vui đón anh và lấy con chim vàng ra đưa cho anh. Cầm lồng chim trong tay rồi thì anh quay ngay ngựa phóng ra ngoài để đón công chúa.
Dự định đã hoàn thành. Trước khi hoàng tử trở về nhà cùng công chúa và con chim vàng, cáo nói:
- Giờ đã đến lúc anh đền đáp công tôi.
- Thế cáo muốn gì nào? - Hoàng tử hỏi.
Cáo đáp:
- Khi nào tới khu rừng thì anh hãy bắn tôi chết, rồi chặt đầu và chân.
Hoàng tử nói:
- Phải chăng đó là một cách cám ơn! Ta không thể làm việc đó với cáo.
- Nếu anh không muốn làm thì thôi. Giờ chúng ta chia tay nhau. Tôi cho anh hai lời khuyên: đừng có bỏ tiền chuộc kẻ phạm tội bị treo cổ, không ngồi ở bờ giếng. - Nói xong, cáo chạy thẳng vào rừng.
Hoàng tử nghĩ:
- Thật là một con vật kỳ lạ. Có đời nhà ai lại bỏ tiền chuộc kẻ phạm tội bị treo cổ. Mình cũng chưa bao giờ lại muốn ngồi bên giếng.
Chàng cùng thiếu nữ xinh đẹp lên đường. Trên đường đi họ tới một làng, nơi hai người anh của chàng dừng chân. Trong làng mọi người đang xì xào bàn tán. Chàng hỏi thì biết sắp có hai người sẽ bị treo cổ. Khi tới gần chàng mới biết đó là chính hai người anh của mình. Họ đã làm mọi việc lừa gạt xấu xa, rồi tiêu xài hết. Chàng dò hỏi, liệu có cách gì cứu được hai người đó không. Đám đông bảo:
- Nếu anh đem tiền chuộc tội cho họ, nhưng bỏ tiền cứu những con người xấu xa để làm gì?
Hoàng tử út đưa tiền chuộc mà chẳng cần suy nghĩ. Hai người anh được phóng thích. Tất cả mọi người cùng nhau lên đường.
Họ tới ven rừng, nơi khi xưa lần đầu tiên họ gặp Cáo. Nắng như thiêu như đốt, nhưng trong rừng lại mát mẻ dễ chịu. Hai người anh nói:
- Ta hãy nghỉ chân ngồi bên giếng ăn uống chút đi.
Hoàng tử quên mất lời dặn của cáo. Chàng không nghĩ tới điều gian ác có thể xảy ra, và ngồi bên bờ giếng. Hai người anh lao tới xô chàng rơi xuống giếng. Hai người anh mang theo con chim vàng, ngựa vàng và dẫn công chúa về giao nộp cho vua cha. Họ nói:
- Chúng con không những chỉ mang chim vàng, mà còn mang về cả ngựa vàng và công chúa ở lâu đài vàng về. Đó là những thứ chúng con đoạt được.
Nhà vua hết sức vui mừng, nhưng ngựa không ăn cỏ, chim không hót, còn công chúa thì ngồi khóc.
Hoàng tử út rơi xuống giếng, nhưng giếng cạn chỉ còn bùn nên chàng không bị sao cả. Chỉ có là chàng không sao lên khỏi giếng được. Đúng lúc khó khăn thì con cáo lại tới, nó nhảy xuống và trách chàng không lưu ý lời khuyên của nó. Cáo nói:
- Tôi không thể để anh như thế này. Tôi sẽ giúp anh lên khỏi giếng.
Nó bảo anh nắm chặt đuôi nó, rồi nó kéo anh lên khỏi giếng. Con cáo nói:
- Anh vẫn chưa thoát nạn đâu. Hai người anh không biết là anh đã chết hay chưa nên phái người canh phòng cánh rừng. Nếu họ bắt gặp anh họ sẽ giết ngay.
Khi đó có một ông già nghèo ngồi bên đường. Hoàng tử đổi quần áo cho ông già. Với quần áo cải trang, hoàng tử út về được tới hoàng cung. Chẳng ai nhận ra chàng, nhưng chim bắt đầu hót, ngựa lại ăn cỏ và thiếu nữ xinh đẹp không khóc nữa.
Nhà vua ngạc nhiên hỏi:
- Thế này nghĩa là thế nào?
Công chúa trả lời:
- Con cũng không biết việc đó. Trước con rất buồn, nhưng giờ thì con thấy vui vẻ. Con có linh cảm là người chồng chưa cưới của con đã về rồi.
Công chúa kể hết đầu đuôi câu chuyện cho nhà vua nghe, cho dù những người anh khác dọa sẽ giết nếu nàng nói lộ mọi chuyện. Nhà vua ra lệnh trong hoàng cung phải tới trình diện. Hoàng tử út quần áo tả tơi trông như một người đàn ông nghèo cũng tới, nhưng công chúa nhận ra ngay, chạy lại ôm hôn. Hai người anh bụng dạ xấu xa bị bắt giữ và bị hành hình. Hoàng tử út cùng công chúa kết hôn với nhau và được thừa kế ngai vàng.
Nhưng còn con cáo đáng thương thì sao? Sau đó rất lâu, có lần hoàng tử lại đi vào rừng. Chàng gặp con cáo, cáo nói:
- Chàng đã có những gì chàng mong muốn, nhưng nỗi đau khổ của tôi thì chưa kết thúc. Việc giải thoát tôi nằm trong quyền của chàng.
Cáo năn nỉ chàng, dù chàng có bắn chết nó, chặt đầu hay tháo móng nó. Hoàng tử giải xóa lời bùa yểm cáo. Cáo lại biến thành người. Đó chẳng phải là ai khác, mà là người anh của công chúa xinh đẹp. Từ đó trở đi họ sống suốt đời trong no đủ và hạnh phúc.
Biết được việc đó, nhà vua ra lệnh phải canh cây hàng đêm. Vua có ba hoàng tử. Hoàng tử lớn nhất phải canh buổi đầu tiên. Tới khuya hoàng tử không sao cưỡng lại được cơn buồn ngủ. Sáng hôm sau lại thiếu một quả táo. Hoàng tử thứ hai canh đêm tiếp theo, nhưng mọi chuyện cũng chẳng tốt đẹp gì hơn. Khi đồng hồ điểm mười hai giờ thì hoàng tử đã thiu thiu ngủ, sáng hôm sau lại thiếu một quả táo. Ngày thứ ba đến lượt hoàng tử út. Hoàng tử thích đi, nhưng vua lại không tin, cho rằng chàng làm sao bằng hai anh, nhưng rồi cuối cùng nhà vua cũng cho đi canh cây. Chàng nằm ngay dưới gốc cây và cố thức. Khi đồng hồ điểm mười hai tiếng thì có tiếng rào rào trong không trung. Nhìn qua ánh trăng, hoàng tử thấy một con chim lông vàng óng ánh bay tới đậu trên cây, nó mổ một quả táo. Hoàng tử giương cung bắn. Mũi tên trúng một chiếc lông cánh, lông rơi xuống. Chàng nhặt cất giữ chiếc lông chim. Sáng hôm sau hoàng tử dâng vua xem và kể lại những gì mình thấy. Vua triệu quần thần lại bàn bạc. Quần thần cho rằng chiếc lông vàng quý hơn cả một vương quốc. Vua phán:
- Nếu chiếc lông chim quí như vậy thì trẫm không những muốn có một chiếc, mà muốn có cả con chim!
Hoàng tử con cả tự cho mình là người thông minh tài trí liền lên đường đi tìm con chim đó. Đi được một quãng thì chàng thấy một con cáo ở ven rừng. Chàng giương súng tính ngắm bắn cáo. Cáo nói:
- Đừng có bắn tôi, tôi sẽ cho anh một lời khuyên. Anh đang đi đúng con đường tới chỗ con chim vàng. Tối nay anh sẽ tới một làng, ở đó có hai quán trọ nằm đối diện nhau. Một quán trọ thì đèn sáng trưng, người ra vào tấp nập. Đừng có vào quán đó mà vào quán đối diện, dù nhìn vẻ bề ngoài nó không hấp dẫn lắm.
Hoàng tử nghĩ bụng:
- Một con vật hay giỡn cợt thì làm sao có thể cho một lời khuyên nghiêm túc được!
Thế là chàng bấm cò, chàng bắn trượt. Cáo cong đuôi chạy thẳng vào rừng. Chàng lại tiếp tục lên đường và tới được làng khi màn đêm đang buông xuống. Hai quán trọ nằm đối diện nhau. Một quán thì ca hát, nhảy múa tưng bừng, quán kia thì có vẻ tiêu điều. Hoàng tử nghĩ:
- Nếu ta bỏ qua quán trọ tốt mà vào ở trong quán trọ tồi tàn thì ta quả là một tên ngu ngốc!
Vì vậy anh ta bước vào quán trọ đang náo nhiệt để thỏa sức ăn chơi mà quên mất việc đi tìm con chim vàng cùng những lời khuyên của cha anh ta.
Thời gian trôi qua mà chẳng thấy người con cả quay trở về nên người con thứ hai lên đường để tìm con chim vàng. Cũng như người anh cả, anh ta cũng gặp con cáo, nó khuyên anh với những ý tốt, nhưng anh ta chẳng thèm để ý. Anh tới chỗ có hai quán trọ. Người anh cả đang đứng bên cửa sổ của quán trọ có tiếng ồn vang ra nhìn thấy em thì gọi vào. Anh bước vào trong quán trọ ấy để ăn uống vui chơi cho thỏa thích.
Lại một thời gian trôi qua, hoàng tử út xin được thử sức mình, nhưng nhà vua không cho. Nhà vua nói:
- Chỉ mất công vô ích. Con làm sao mà bì được với hai người anh, nên không hy vọng tìm được con chim vàng. Khi gặp trở ngại khó khăn con lại không biết đường xoay sở. Con không đủ tài trí để làm việc đó.
Người con út cứ nài nỉ không để cho vua cha được yên thân, nên cuối cùng nhà vua cũng bằng lòng cho đi. Hoàng tử gặp một con cáo ở ven rừng, nó xin chàng tha chết và nói cho chàng biết những lời khuyên tốt. Hoàng tử út là người tốt bụng. Chàng nói:
- Cáo thân yêu, cứ yên tâm, ta không hại mi đâu!
Cáo nói:
- Anh sẽ không phải hối hận vì điều đó. Anh hãy cưỡi đuôi tôi mà đi cho nhanh tới đó.
Hoàng tử vừa ngồi lên đuôi cáo, cáo liền chạy vượt qua các bụi gai, đá tảng, gió thổi dựng đứng lông cáo lên. Khi cả hai tới một làng kia, hoàng tử bước xuống. Theo lời khuyên của cáo, hoàng tử vào nhà trọ tồi tàn và ngủ bình yên qua đêm ở trong nhà trọ đó. Sáng hôm sau, hoàng tử ra cánh đồng thì gặp cáo, nó nói:
- Giờ tôi nói anh biết mình phải làm gì. Anh cứ thẳng đường mà đi thì sẽ tới một lâu đài có tốp lính đang nằm ngủ say và ngáy. Đừng để ý tới chuyện đó, anh cứ đi thẳng vào trong lâu đài, đi qua nhiều phòng, rồi tới một căn phòng ở trong có treo lồng chim. Trong lồng có con chim vàng. Cạnh đó có một cái lồng bằng vàng trang trí rất đẹp, nhưng là lồng không. Anh cần nhớ, không được bắt con chim vàng ở trong lồng cho sang lồng bằng vàng. Làm như vậy anh sẽ gặp nguy hiểm đấy.
Xong sau đó, hoàng tử ngồi lên đuôi cáo, cáo liền chạy vượt qua các bụi gai, đá tảng, gió thổi dựng đứng lông cáo. Khi cả hai tới lâu đài, mọi việc đúng như lời cáo nói. Hoàng tử tới gian phòng có chiếc lồng gỗ nhốt con chim vàng, cạnh đó là một chiếc lồng bằng vàng. Táo vàng ở khắp nơi trong phòng. Chàng nghĩ: "Nếu cứ để con chim vàng ở trong cái chuồng tầm thường xấu xí thì thật vô lý." Chàng mở cửa lồng, bắt chim thả vào trong chiếc lồng vàng. Lập tức con chim vàng kêu inh ỏi lên. Binh lính thức dậy, xông lại bắt chàng, đem giam vào trong ngục. Sáng hôm sau, hoàng tử bị điệu ra tòa án. Chàng nhận hết mọi việc nên bị án tử hình. Nhưng vua nước đó nói rằng có thể tha thứ cho chàng với điều kiện, nếu chàng đem cho nhà vua một con ngựa vàng phi nhanh hơn gió. Nhà vua sẽ thưởng cho chàng con chim vàng.
Hoàng tử buồn thở dài lên đường, vì biết tìm ở đâu ra con ngựa vàng bây giờ? Đúng lúc đó chàng gặp lại anh bạn cáo khi trước đang ngồi bên vệ đường. Cáo nói:
- Anh thấy không! Anh không nghe lời tôi nên mới như vậy. Hãy dũng cảm nhé! Tôi sẽ giúp anh tìm ra con ngựa vàng. Anh cứ thẳng đường mà đi sẽ tới một lâu đài. Trong chuồng ngựa của lâu đài có một con ngựa vàng. Đám chăn ngựa nằm ngay trước cửa chuồng, nhưng chúng ngủ say và ngáy. Anh có thể im lặng dắt con ngựa vàng ra. Nhưng anh phải chú ý một điều: chỉ đặt chiếc yên ngựa bằng gỗ và da lên lưng ngựa, nếu lấy chiếc yên ngựa vàng treo cạnh đó thì anh sẽ gặp nguy hiểm đấy.
Đuôi cái trải ra, hoàng tử ngồi lên, cáo liền chạy vượt qua các bụi gai, đá tảng, gió thổi dựng đứng lông cáo lên. Khi cả hai tới nơi thì mọi chuyện giống như lời cáo nói. Hoàng tử vào chuồng có con ngựa vàng, đang định đặt chiếc yên cũ lên lưng ngựa thì chàng nghĩ:
- Thật là tủi hổ thay nếu ngựa vàng không có yên đẹp.
Chàng vừa mới đặt yên lên ngựa thì con ngựa hí vang lên. Những người trông ngựa tỉnh giấc, xông lại bắt chàng đem giam vào trong ngục. Sáng hôm sau, hoàng tử bị điệu ra trước tòa án và bị án tử hình. Nhưng nhà vua sẽ miễn tội tử hình và cho anh con ngựa vàng với điều kiện, anh phải đưa được công chúa xinh đẹp ra khỏi cung điện vàng tới đây.
Hoàng tử lên đường, lòng trĩu nặng lo âu. May thay chàng gặp lại anh bạn cáo trung thành. Cáo nói:
- Tôi vốn muốn anh chịu một số khổ sở, nhưng tôi lại rất thương anh nên sẵn lòng giúp anh khi khó khăn. Con đường ấy đi thẳng tới cung điện vàng. Khoảng chập tối anh sẽ tới nơi. Đêm khuya yên tĩnh thế nào công chúa sẽ vào buồng tắm để tắm. Đợi khi công chúa bước vào nhà tắm thì hãy bước tới hôn nàng. Nàng sẽ đi theo anh. Anh có thể dẫn nàng đi nhưng không cho nàng đến chào từ biệt bố mẹ, vì như vậy anh sẽ gặp nguy hiểm.
Đuôi cáo trải dài ra, hoàng tử ngồi lên đuôi. Cáo liền chạy xuyên rừng vượt núi, gió thổi dựng đứng lông cáo lên. Khi chàng tới cung điện vàng thì mọi việc đúng như lời cáo nói. Hoàng tử đợi đến nửa đêm, khi cả cung điện yên tĩnh trong giấc ngủ, công chúa xinh đẹp đi vào bồn tắm, hoàng tử tới ôm hôn nàng. Nàng nói, nàng sẽ vui vẻ theo chàng, nhưng cầu xin chàng tới chào từ biệt cha mẹ trước khi đi. Thoạt đầu chàng cự tuyệt, nàng khóc van, rồi quỳ xuống dưới chân nàng cầu xin, cuối cùng chàng cũng bằng lòng. Công chúa vừa tới giường vua và hoàng hậu thì cả hoàng cung tỉnh dậy. Hoàng tử liền bị bắt giam vào ngục. Sáng hôm sau vua bảo hoàng tử út:
- Ngươi đáng tội chết. Nhưng nếu trong vòng tám ngày ngươi có thể di chuyển ngọn núi che mất tầm mắt nhìn từ cửa sổ. Nếu làm được thì ta thưởng bằng cách gả con gái cho ngươi.
Hoàng tử bắt tay ngay vào làm, chàng đào, xúc liên tục. Nhưng sau bảy ngày chàng mới chỉ làm được một ít trông chả đáng là bao. Hoàng tử buồn rầu chán nản đâm ra mất hết hy vọng. Tối thứ bảy cáo đến và nói:
- Anh làm không được bao nhiêu, để tôi làm thay cho. Anh đi nằm nghỉ đi.
Sáng hôm sau, khi tỉnh giấc, hoàng tử nhìn qua cửa sổ thì thấy ngọn núi đã biến mất. Hoàng tử hết sức vui mừng, voi lại báo nhà vua rằng mình đã làm xong công việc và xin nhà vua, dù muốn hay không, giữ đúng lời hứa, gả công chúa cho chàng.
Hoàng tử và công chúa cùng nhau đi, không bao lâu sau cáo trung thành cũng nhập đoàn. Cáo nói:
- Anh có được điều mong ước, nhưng con ngựa vàng lại thuộc về công chúa.
Hoàng tử hỏi:
- Thế phải làm gì bây giờ?
Cáo đáp:
- Điều đó tôi xin nói anh rõ. Anh hãy đưa thiếu nữ xinh đẹp kia tới nhà vua cử anh tới cung điện vàng. Đó là một điều vui mừng khôn tả. Họ sẽ sẵn sàng dẫn tới trước mặt anh con ngựa vàng. Hãy nhảy ngay lên ngựa, rồi bắt tay chào mọi người và đưa tay bắt chào công chúa. Nhân lúc bắt tay thì kéo luôn công chúa lên ngựa và phóng đi, con ngựa ấy phi nhanh hơn gió.
Tất cả mọi việc đều mỹ mãn. Hoàng tử và công chúa xinh đẹp cưỡi ngựa vàng mà đi. Cáo cũng chạy cùng với họ. Cáo nói:
- Giờ tôi sẽ giúp anh đoạt được chim vàng. Khi anh tới gần cung điện có con chim vàng thì hãy cho công chúa xuống ngựa, đứng đợi ở ngoài cùng với tôi. Rồi anh cưỡi ngựa vào trong cung điện. Người trong cung điện mừng vui đón anh và lấy con chim vàng ra đưa cho anh. Cầm lồng chim trong tay rồi thì anh quay ngay ngựa phóng ra ngoài để đón công chúa.
Dự định đã hoàn thành. Trước khi hoàng tử trở về nhà cùng công chúa và con chim vàng, cáo nói:
- Giờ đã đến lúc anh đền đáp công tôi.
- Thế cáo muốn gì nào? - Hoàng tử hỏi.
Cáo đáp:
- Khi nào tới khu rừng thì anh hãy bắn tôi chết, rồi chặt đầu và chân.
Hoàng tử nói:
- Phải chăng đó là một cách cám ơn! Ta không thể làm việc đó với cáo.
- Nếu anh không muốn làm thì thôi. Giờ chúng ta chia tay nhau. Tôi cho anh hai lời khuyên: đừng có bỏ tiền chuộc kẻ phạm tội bị treo cổ, không ngồi ở bờ giếng. - Nói xong, cáo chạy thẳng vào rừng.
Hoàng tử nghĩ:
- Thật là một con vật kỳ lạ. Có đời nhà ai lại bỏ tiền chuộc kẻ phạm tội bị treo cổ. Mình cũng chưa bao giờ lại muốn ngồi bên giếng.
Chàng cùng thiếu nữ xinh đẹp lên đường. Trên đường đi họ tới một làng, nơi hai người anh của chàng dừng chân. Trong làng mọi người đang xì xào bàn tán. Chàng hỏi thì biết sắp có hai người sẽ bị treo cổ. Khi tới gần chàng mới biết đó là chính hai người anh của mình. Họ đã làm mọi việc lừa gạt xấu xa, rồi tiêu xài hết. Chàng dò hỏi, liệu có cách gì cứu được hai người đó không. Đám đông bảo:
- Nếu anh đem tiền chuộc tội cho họ, nhưng bỏ tiền cứu những con người xấu xa để làm gì?
Hoàng tử út đưa tiền chuộc mà chẳng cần suy nghĩ. Hai người anh được phóng thích. Tất cả mọi người cùng nhau lên đường.
Họ tới ven rừng, nơi khi xưa lần đầu tiên họ gặp Cáo. Nắng như thiêu như đốt, nhưng trong rừng lại mát mẻ dễ chịu. Hai người anh nói:
- Ta hãy nghỉ chân ngồi bên giếng ăn uống chút đi.
Hoàng tử quên mất lời dặn của cáo. Chàng không nghĩ tới điều gian ác có thể xảy ra, và ngồi bên bờ giếng. Hai người anh lao tới xô chàng rơi xuống giếng. Hai người anh mang theo con chim vàng, ngựa vàng và dẫn công chúa về giao nộp cho vua cha. Họ nói:
- Chúng con không những chỉ mang chim vàng, mà còn mang về cả ngựa vàng và công chúa ở lâu đài vàng về. Đó là những thứ chúng con đoạt được.
Nhà vua hết sức vui mừng, nhưng ngựa không ăn cỏ, chim không hót, còn công chúa thì ngồi khóc.
Hoàng tử út rơi xuống giếng, nhưng giếng cạn chỉ còn bùn nên chàng không bị sao cả. Chỉ có là chàng không sao lên khỏi giếng được. Đúng lúc khó khăn thì con cáo lại tới, nó nhảy xuống và trách chàng không lưu ý lời khuyên của nó. Cáo nói:
- Tôi không thể để anh như thế này. Tôi sẽ giúp anh lên khỏi giếng.
Nó bảo anh nắm chặt đuôi nó, rồi nó kéo anh lên khỏi giếng. Con cáo nói:
- Anh vẫn chưa thoát nạn đâu. Hai người anh không biết là anh đã chết hay chưa nên phái người canh phòng cánh rừng. Nếu họ bắt gặp anh họ sẽ giết ngay.
Khi đó có một ông già nghèo ngồi bên đường. Hoàng tử đổi quần áo cho ông già. Với quần áo cải trang, hoàng tử út về được tới hoàng cung. Chẳng ai nhận ra chàng, nhưng chim bắt đầu hót, ngựa lại ăn cỏ và thiếu nữ xinh đẹp không khóc nữa.
Nhà vua ngạc nhiên hỏi:
- Thế này nghĩa là thế nào?
Công chúa trả lời:
- Con cũng không biết việc đó. Trước con rất buồn, nhưng giờ thì con thấy vui vẻ. Con có linh cảm là người chồng chưa cưới của con đã về rồi.
Công chúa kể hết đầu đuôi câu chuyện cho nhà vua nghe, cho dù những người anh khác dọa sẽ giết nếu nàng nói lộ mọi chuyện. Nhà vua ra lệnh trong hoàng cung phải tới trình diện. Hoàng tử út quần áo tả tơi trông như một người đàn ông nghèo cũng tới, nhưng công chúa nhận ra ngay, chạy lại ôm hôn. Hai người anh bụng dạ xấu xa bị bắt giữ và bị hành hình. Hoàng tử út cùng công chúa kết hôn với nhau và được thừa kế ngai vàng.
Nhưng còn con cáo đáng thương thì sao? Sau đó rất lâu, có lần hoàng tử lại đi vào rừng. Chàng gặp con cáo, cáo nói:
- Chàng đã có những gì chàng mong muốn, nhưng nỗi đau khổ của tôi thì chưa kết thúc. Việc giải thoát tôi nằm trong quyền của chàng.
Cáo năn nỉ chàng, dù chàng có bắn chết nó, chặt đầu hay tháo móng nó. Hoàng tử giải xóa lời bùa yểm cáo. Cáo lại biến thành người. Đó chẳng phải là ai khác, mà là người anh của công chúa xinh đẹp. Từ đó trở đi họ sống suốt đời trong no đủ và hạnh phúc.
Dịch: Lương Văn Hồng, © Lương Văn Hồng