У одного портного родился крошечный сын, не больше мизинца, а потому его и назвали Мальчикс-c-пальчик. Но при малом росте у него не было недостатка в мужестве, и он сказал своему отцу: "Отец, я должен непременно видеть свет". - "Это верно, сын мой! - сказал старик, взял длинную штопальную иголку и на свечке приладил к ней шарик из сургуча. - Вот тебе и меч на дорогу".
Снарядившись в путь, Мальчик-с-пальчик хотел еще раз поесть со своими и побежал на кухню, чтобы посмотреть, что готовила мать на последнее кушанье. А это кушанье только что было заправлено и стояло на очаге.
Вот и спросил он у матери: "Матушка, что у нас сегодня будет за столом?" - "А вон сам посмотри!"
Мальчик-с-пальчик сам взлез на очаг и заглянул в блюдо. Но так как он чересчур далеко высунулся вперед, пар от кушанья подхватил его и в струе своей увлек в трубу и через трубу - в надворье.
Минуту носился он по воздуху вместе с паром, пока наконец не опустился на землю.
И так он очутился среди бела света; стал бродить повсюду, даже поступил к какому-то мастеру в работу, да кушанье ему там не по вкусу пришлось. "Хозяюшка, - сказал он, - если вы нам не дадите еды получше, то я от вас уйду и завтра же напишу на вашей двери мелом: "Картофелем пичкают, на мясо скупятся - пришлось мне с ними расстаться"". - "Ах ты, мелюзга этакая!" - сказала, разгневавшись, хозяйка, схватила тряпку и хотела его пришлепнуть; но Мальчик-с-пальчик проворно юркнул под наперсток, стал из-под него выглядывать и дразнить хозяйку языком.
Она приподняла наперсток и хотела накрыть им малютку, но тот укрылся среди тряпок; она разбросала тряпки и стала его разыскивать, а он забился в щель стола. "Эге-ге, хозяюшка", - воскликнул он и выставил голову из щели, и когда она его хотела ухватить, он спрыгнул в ящик стола.
Наконец она все-таки добралась до него и выгнала его из дома.
Пошел малютка-портной далее и пришел в большой лес: тут повстречался он с шайкою разбойников, которые намеревались ограбить королевскую казну.
Увидев такого малыша, они подумали: "Ведь такой-то малыш, пожалуй, и в замочную скважину пролезет, и нам может помощь оказать".
"Эй ты, Великан Голиафыч, - крикнул один из разбойников, - не хочешь ли ты с нами вместе побывать в королевской денежной кладовой? Ты можешь туда легко проползти и все деньги нам оттуда повыбрасывать".
Мальчик-с-пальчик подумал-подумал, да наконец и согласился, и пошел вместе с разбойниками к кладовой.
Стал осматривать дверь и сверху, и снизу, отыскивая, нет ли где щели. Вскоре он таки разыскал одну, достаточно широкую для того, чтобы в нее можно было пролезть.
Он тотчас и хотел в нее пробраться, но один из двух часовых, охранявших дверь кладовой, заметил его и сказал другому: "Что это за скверный паук там ползет? Я вот его сейчас раздавлю". - "Оставь бедную тварь! - сказал другой, - Она тебе никакого зла не сделала".
И вот Мальчик-с-пальчик преблагополучно пробрался в кладовую, отворил окно, под которым стояли разбойники, и стал им выбрасывать один талер за другим.
В то время, когда работа была в самом разгаре, Мальчик-с-пальчик услышал, что сам король идет заглянуть в кладовую, и тотчас прихоронился.
Заметил король, что некоторой части талеров в кладовой не хватает, но только никак не мог понять, кто их мог украсть, так как и замок, и задвижки были целы, и все в порядке.
Уходя, он и сказал часовым: "Посматривайте, там кто-то добирается до денег".
Когда же Мальчик-с-пальчик снова принялся за работу, часовые и точно услышали, что кто-то ворошится в деньгах за дверью и деньги позвякивают: клинь-клянь, клинь-клянь… Они быстро ворвались в кладовую и думали схватить вора.
Но портняжка, услышав, что они идут в кладовую, оказался еще проворнее их: прыгнул в уголок, покрылся талером так, что его самого и не видать было, да еще стал оттуда часовых поддразнивать, покрикивая: "Я здесь".
Часовые бросались в ту сторону, а он перескакивал в другой угол, прятался под другой талер и кричал: "А я здесь!"
Часовые опять туда же бросались со всех ног, а Мальчик-с-пальчик давно уже сидел в третьем углу и кричал: "Эй, вот я где!"
И так он дурачил и до тех пор гонял их из конца в конец кладовой, пока они не утомились и не ушли.
Тогда он выбросил из окна все талеры один за другим, а на последний он и сам уселся и вместе с ним выбросился из окошка.
Разбойники не знали, как и похвалить его, говорили ему: "Ты просто молодчина! Не хочешь ли ты быть нашим атаманом?" Но Мальчик-с-пальчик поблагодарил их за честь и отказался, сказав, что хочет еще повидать белый свет.
Тут они поделили добычу, но малютка-портной потребовал себе из нее всего один крейцер, потому что больше и захватить с собою не мог.
Затем он опять опоясался своим мечом, попрощался с разбойниками и пустился в путь-дорогу.
Поступал он еще к нескольким мастерам в работу, но работа была ему везде не по нутру; наконец он нанялся в услужение на одном постоялом дворе.
Но тут невзлюбили его служанки, потому что он, незаметный для них, видел все, что они делали тайком, и указывал хозяевам, что они с тарелок потаскали и что из погреба вынесли.
Служанки и сказали себе: "Погоди ужо, мы с тобою отмочим штуку!" И условились между собою, чтобы подстроить ему какую-нибудь ловушку.
Вскоре после того, когда одна из служанок гребла травку в саду и увидела, что Мальчик-с-пальчик прыгает тут же и катается по траве, она и его сгребла вместе с травою, все связала в большой платок и тайком выкинула коровам в ясли.
Одна из коров, большая и черная, проглотила портняжку вместе с травою.
Но в желудке коровы ему не понравилось, потому что там было совсем темно, даже и свеча не горела. Когда стали корову доить, он закричал:
Да но, но, но, да но, но, но - Ведро-то разве не полно?
Но его слов не расслышали из-за шума сдаиваемого молока.
Затем вошел в хлев сам хозяин и сказал: "Завтра надо будет эту корову заколоть".
Мальчик-с-пальчик испугался и закричал громко: "Прежде меня из нее выпустите, ведь я в ней сижу".
Хозяин услыхал эти слова, но только не мог понять, откуда исходил голос.
"Да где же ты?" - спросил он.
"А вот, в черной-то!" - отвечал малютка; но хозяин не понял значения этих слов и ушел из хлева.
На другое утро корову закололи. По счастью, при разрезании и разрубании мяса коровы ни один удар топора и ножа не задел портняжку, но зато он попал в число частей коровы, предназначенных на начинку колбас.
Когда мясник подошел и принялся за свою работу, Мальчик-с-пальчик закричал ему что было мочи: "Не прорубай слишком глубоко, не прорубай глубоко, ведь я тут!"
Среди стука ножей никто этого не расслышал.
Тут несчастный малютка понял, что грозит ему большая беда; но ведь беда-то и духу придает, и вот он сумел так проворно проскочить между ножами, что ни один его и не задел, и он вышел из беды цел и невредим.
Но ускользнуть ему тоже не удалось: вместе с кусочками сала он должен был дать и себя запихнуть в кровяную колбасу.
Помещение у него было тесненькое, да к тому же еще его повесили в трубу для копчения, и в этой трубе время показалось ему бесконечно долгим.
Наконец уже зимою его из трубы сняли, потому что колбасу надо было подать на стол какому-то гостю.
Когда стала хозяйка резать колбасу на кусочки, Мальчик-с-пальчик только о том и заботился, как бы ему не выставить вперед голову, чтобы она не попала под лезвие ножа.
Наконец он как-то ухитрился выкарабкаться из колбасы и выскочил на стол.
Но он уж не хотел оставаться в доме, в котором ему так плохо жилось, и тотчас же решился пуститься в дальнейшие странствования.
Однако же недолго ему пришлось быть на свободе.
В открытом поле набежала на него лиса и заглотнула его мимоходом. "Госпожа лиса, - воскликнул портняжка, - я у вас в горле застрял; отпустите вы меня на волю!" - "Пожалуй, - отвечала лиса, - ведь от тебя-то мне и корысть невелика; и если ты мне пообещаешь всех кур, какие найдутся у твоего отца на дворе, то я тебя выпущу на волю". - "С великим удовольствием, - отвечал Мальчик-с-пальчик, - все куры тебе достанутся, я тебе за это ручаюсь".
Лисица охотно выпустила его на волю и даже сама снесла его до самого дому.
Когда отец снова свиделся со своим сыном, он охотно отдал лисе всех кур, какие у него были.
"Зато я тебе принес славную монетку!" - сказал Мальчик-с-пальчик и подал своему отцу крейцер, который он добыл во время своих странствований.
"Да за что же бедные хохлатки-то лисе на зубы попались?" - "Эх ты, дурень! Или понять не можешь, что нет отца добрее - ему свое дитя всех кур милее!"
Eräällä räätälillä oli poika pieni pikkarainen, joka ei ollut peukaloa pisempi ja siitä oli Peukaloisen nimen perinyt. Mutta pojulla rohkeutta oli rinnassa ja hän isällensä sanoi: "isä kulta! minun täytyy ulos mailmalle lähteä." - "Oikeinhan, poikaseni!" vanhus virkkoi, otti äimän, sulatti kynttilän-valkeassa siihen ponneksi lakkaa hiemasen sekä sanoi sitten: "tästä saat matkalles myötäsi miekan." Nyt pikku räätäli tahtoi vielä kerran syödä vanhempainsa seurassa ja tipsutteli sentähden kyökkiin katsoaksensa, mitä äiti rouva oli läksiäisiksi laittanut. Mutta ruoka juuri oli valmistunut ja vati seisoi takalla. Silloin kysyi poika: "äiti rakas, mitäs tänään päivälliseksi annat?" - "Mene itse katsomaan," vastasi äiti. Silloin Peukaloinen takalle hypähti ja kurkisteli vatihin, mutta koska hän päänsä liian pitkälle sinne pisti, sieppasi hänet ruo'asta nouseva höyry sekä vei hänen ylös ilmahan savu-torven kautta. Kappaleen aikaa hän höyryssä ajeli sinne tänne ilmassa, kunnes viimein taas lötkähti alas maahan. Nyt tuo pikku räätäli oli ulos avaraan mailmaan joutunut ja Iäksi tuosta kauas kulkemaan sekä rupesi eräälle mestarille työhön, mutta eipä ruoka hänen mielestänsä ollut tarpeeksi hyvää. "Kuulkaa rouva mokoma!" sanoi Peukaloinen mestarin vaimolle, "jollette meille parempaa ruokaa anna, minä tieheni pötkin ja kirjoitan liidulla huomenna ani varahin teidän huoneenne oveen: perunoita liiaksi, niukasti lihaa, hyvästi herra Perunapohatta!" - "Mitä sinä, sirkka, siinä läpiset!" vastasi vaimo suutuksissansa ja sieppasi vaate-tilkun, aikoen sillä häntä lyödä; mutta pikku räätäli meidän sukkelasti kiepsahti sormistimen suojaan ja kurkisteli sen alta, rouvan kiusoiksi kieltään ulos suustansa pitkälle pistellen. Tuo sormistimen nostahti pojutta kaapataksensa, mutta Peukaloinen pikkarainen tilka-kasahan hypähti, ja kun rouva häntä etsien rupesi tilkoja hajalle viskelemään, poju pöydänrakoon puikahti. "Piti, piti, mestarin-rouva!" hän sieltä huusi, pistäen raosta päänsä, mutta juuri kun vaimo oli häntä kourasemaisillansa, hän pöytä-laatikkoon luisti. Viimein akka hänen kuitenkin sai kynsiinsä ja ajoi pois talosta.
Pikku räätäli nyt vaeltamaan läksi ja tulipa synkkään metsään. Siellä hän tapasi rosvo-joukon, joka aikoi kuninkaan aartehia varastamaan. Nämät räätäli nupukan nähtyänsä ajattelivat: "tuommoinen pikku mies avain-rei'ästä menemään mahtuisi ja olisi siis oikein aimollinen tiirikan virkaa toimittamaan." - "Hohoi sinä siinä, Goliath jättiläinen! haluttaisiko sinua lähteä meidän kanssamme aarre-aittaan? sinun sopisi sinne sisälle pujahtaa ja meille rahat viskata akkunasta." Asiaa vähän arveltuansa Peukaloinen tuohon tuumahan suostui ja meni sitten heidän seurassansa aarre-aitan edustalle. Siinä hän ovia tyystin tarkasteli, oliko niissä rakoa mitään, eikä aikaakaan, jopa huomasi yhden sekä rupesi kohta siitä sisälle pyrkimään. Toinen vartia silloin toiselle sanoi: "mikähän ilkeä hämähäkki tuossa matelee! minä sen kuoliaksi poljen." - "Anna itikka paran olla," vastasi toinen, "eihän se sinulle ole mitään pahaa tehnyt." Nyt Peukaloinen raosta onnellisesti pääsi aarre-aittaan, avasi akkunan, jonka takana rosvot seisoivat, sekä viskasi siitä heille kolikon toisensa perästä. Siinä sitten ahkerimmassa toimessa hyöriellessään hän kuninkaan kuuli tulevan aarteitansa katsomaan ja kiisi kiiruimman kautta piilohon. Kuningas kyllä huomasi, että monta kolikkoa puuttui, mutta ei saattanut ymmärtää, kuka net olisi varastanut, koska lukut ja salvat kelpo kunnossa olivat ja aivan koskemattomilta näyttivät. Sitten hän taas sieltä pois palasi ja sanoi molemmille vartioille: "pitäkää tarkka vaari, joku tuolla rahain kimpussa häärii." Kun nyt Peukaloinen uudestaan työhönsä ryhtyi, nämät kuulivat rahojen vierielevän aitassa sekä "kil, kal" kilisevän. He sisälle riensivät varasta kiinni kaapataksensa, mutta pikku räätäli, kun kuuli heidän tulevan, oli noita vilppahampi, riensi nurkkaan ja veti päällensä hopea-rahan niin visusti, ett'ei hänestä hiukkaakaan näkynyt; ja rupesipa hän vielä heitä kiusoittelemaankin huutaen: "täällä minä olen." Vartiat ääntä kohden juoksivat, mutta kun perille pääsivät, hän jo oli toiseen nurkkaan pujahtanut toisen kolikon alle ja kirkasi sieltä: "hei! täällähän olen." Heti vartiat sinne-päin rientämään, mutta jopa Peukaloinen kaukaa huuteli kolmannesta nurkasta: "piti! piti! täällä minä olenkin." Ja näin hän pilkaten heitä aarre-aitassa niin kau'an juoksenteli sinne tänne, kunnes vihdoin väsyivät ja menivät sieltä tiehensä. Nyt poju kolikat kaikki yhden erältänsä akkunasta heitti; viimeisen hän oikein voimainsa takaa poukautti lentämään, hypähti näppärästi itse istumaan sen päälle ja kiisi siinä ratsastaen akkunasta ulos. Rosvot häntä kovin kiittelivät sanoen; "sinä oikein suuri sankari olet!" sekä kysyivät: "tahdotko meidän päälliköksemme ruveta?" Mutta Peukaloinen hiukan tuumailtuansa vastasi tahtovansa ensin vähäsen liikkuella mailman maita katselemassa. He sitten saaliinsa keskenään jakoivat, vaan pikku räätäli vain yhden pennin sai osaksensa, sillä enempää ei hän jaksanut kantaa.
Nyt Peukaloinen miekkansa taas pani vyölleen, sanoi rosvoille jää-hyvästit ja läksi pois-päin astumaan. Sitten hän kyllä uudestaan räätälin-ammattia koetteli muutamain mestarien työssä, mutta eipä hän heidän tykönänsä viihtynyt, vaan rupesi viimein talon-rengiksi erähäsen ravintolaan. Siellä piiat hänelle kovin vihoissaan olivat, sillä itse näkymättömänä hän kaikki näki, mitä he salaa tekivät, sekä ilmoitti isäntäväelle, mitä he taltrikeiltä olivat suuhunsa siepannehet ja kellarista korjanneet puoleensa. Nuot sentähden usein uhkailivat: "maltappas, kyllä vielä sinulle kostamme," sekä päättivät tehdä hänelle pahat tepposet. Kun sitten muutaman päivän päästä piioista yksi puutarhassa niittäissään näki Peukaloisen siellä juoksennellen ruohossa sinne tänne pujahtelevan, hän vilppaasti viikatteellansa kaappasi poikki sen ruoho-tukon, niissä juuri piili tuo pikkarainen, pisti heinät isohon huiviin sekä heitti net salaa lehmien eteen. Olihan noitten joukossa iso Mustike, se ahmatessansa pojan ihan eheältään nieli. Mutta tuolla lehmän mahassa hänen oli kurja oltava, sillä olipa siellä pilkko pimeä eikä pienintäkään kynttilän-kulua palamassa. Kun sitten lehmää oltiin lypsämässä, hän huusi:
"kipsis kopsis, kipsis ko!
eikö kiulu täynnä jo?"
eikö kiulu täynnä jo?"
vaan maidon lorinalta ei tätä hänen puhettaan hoksattu. Hetkisen päästä navettaan astui isäntä ja sanoi: "tuo lehmä huomenna on tapettava." Silloin Peukaloinen pahasti pelästyen huusi kimeällä äänellä: "laskekaa minut ensin täältä! istunhan minä täällä sisässä," Isäntä kyllä puheen kuuli, mutta ei tietänyt, mistä tuli tuo ääni. "Missäs olet?" kysyi hän. "Mustikkeen mahassa," Peukaloinen vastasi, mutta isäntä ei ymmärtänyt, mitä tuo tiesi, vaan Iäksi sieltä pois.
Seuraavana päivänä lehmä tapettiin; onneksi ei hakattaissa ja paloiteltaissa sattunut Peukaloisehen yhtään iskua, mutta hän makkarusten joukkoon joutui. Kun sitten noita pienentämään ruvettiin, poju oikein voimainsa perästä kirkasi: "älkää liian syvälle hakatko, älkää liian syvälle hakatko, olenhan minä täällä hakkurin pohjalla." Tuota ei kuitenkaan hakkuu- rautain jytinältä kukaan kuullut. Nyt Peukaloinen parka pahemmassa kuin pulassa oli, mutta hätä panee hyppäämään, ja hän siinä niin sukkelaan pujahteli hakkuu-rautain välitse, etteivät häntä hiukkaakaan satuttaneet, vaan pääsipä poju eheä-ihoisena tuosta pälkähästä. Mutta eipä hän kuitenkaan pakoon päässyt eikä ollut muutakaan neuvoa mitään, ihra-palasten seassa hänen oli veri-makkaraan liukahtaminen. Tuo tuommoinen maja-paikka hänestä veti jokseenkin ahtahalta, ja päälle päätteeksi hän siinä savustettavaksi vielä ripustettiin savu-torveen, jossa hänestä aika kovin pitkäksi ja ikäväksi kävi. Vasta talven tultua hän sieltä vihdoin alas pääsi, sillä makkara savu-torvesta otettiin erään vierahan syötäväksi. Kun sitten emäntä rupesi makkarasta viipaleita leikkelemään, varoi hän päätään pistämästä liian pitkälle, ett'ei häneltä kaula ehkä katkaistaisi, ja huomasipa viimeinkin hyvän tilaisuuden, pyrki ilmaa hiukan haistelemaan ja juoksi tiehensä.
Mutta, siinä talossa, jossa hänen näin hullusti oli käynyt, ei tuo pikku räätäli enään viihtynyt olemassa, vaan läksipä kohta taas matkustelemaan. Kau'an ei kuitenkaan hänen vapautensa aika kestänyt; kedolla poju ketun tapasi ja se tuota pikaa hänet sieppasi suuhunsa. "Noh mitä maar nyt, herra Repolainen!" huusi pikku räätäli, "minähän se olen, joka teidän kurkussanne istun, laskekaa minut taas vapaaksi!" - "Tuo ehkä parasta lieneekin," vastasi kettu, "enhän sinusta kumminkaan liioin kostune; jos minulle lupaat, mitä isäsi talossa on kanoja, minä sinut pois päästän." - "Aivanhan halustakin!" Peukaloinen vastaukseksi tokasi, "kaikki kanat sinä sieltä olet saava, sen minä kyllä takaan." Silloin kettu pojun sylki suustansa, ja itse se hänen kantoi kotia. Kun sitten isä taas näki rakkaan pikku poikansa, hän mielellänsä ketulle antoi kaikki kanat, mitä hänellä oli. "Korvaukseksi minä oikein kelpo rahan teille olen tuonut," sanoi Peukaloinen ja kurotti isälle tuon pennin, jonka hän oli matkoillaan ansainnut.
"Mutta miksi kettu syötäväksensä sai nuot kaakottavaiset kana raukkaset?" - "Voi sinuas houkkioa! rakastaahan isäsi lastansa enemmän kuin kanojansa."