Vua núi vàng


The king of the golden mountain


Một người lái buôn có hai con, một trai và một gái, cả hai đều còn nhỏ, chưa biết đi. Bác có hai chiếc thuyền đi buôn đường biển, đó chính là toàn bộ gia sản của bác - đi buôn đường biển thường lãi lớn - nhưng không ngờ bác được tin cả hai thuyền đều bị đắm. Từ chỗ giàu có nay bác trở nên nghèo, gia sản còn lại chỉ là một mảnh ruộng ở ngoài ven thị trấn. Để cho khuây khỏa nỗi buồn phiền, bác ta ra đồng, đi đi lại lại. Bỗng một người bé tí đen nhẻm xuất hiện, đứng ngay bên bác và hỏi, bác có chuyện gì mà nom lo lắng buồn phiền vậy. Bác nói:
- Liệu có giúp ta được việc gì không nào mà ta kể.
Người đen tí hon đáp:
- Trời mà biết được. Biết đâu tôi lại giúp được thì sao.
Bác lái buôn kể lại việc hai thuyền buôn cùng toàn bộ hàng hóa gia sản bị chìm dưới đáy biển. Giờ chỉ còn có mảnh ruộng này thôi. Người tí hon nói:
- Bác đừng buồn phiền nữa. Nếu bác hứa với tôi một điều, thì bác muốn bao nhiêu tiền cũng có khi về tới nhà, cái gì chạm vào chân bác trước tiên, sau mười hai năm nữa bác phải mang cái đó lại đây cho tôi.
Bác lái buôn nghĩ bụng:
- Chắc cái đó chẳng thể khác là chính con chó của mình.
Bác không hề nghĩ tới đứa con trai bé nhỏ nên nhận lời ngay, ký ngay giao kèo với người Tí Hon kia và đi về nhà.
Thấy bố về, đứa con trai mừng quá, lần theo ghế ra và ôm chầm lấy chân. Người bố giật mình hoảng sợ khi chợt nhớ tới điều mình vừa cam kết. Nhưng thời gian cứ thế trôi qua mà bác không thấy có tiền của gì trong rương hòm nhà mình. Bác nghĩ, chắc người Tí Hon nói giỡn chơi.
Một tháng sau, bác lên gác xép tính gom ít thiếc đem bán, nhưng nó chẳng phải là thiếc nữa, mà thành những đồng tiền vàng. Bác rất đỗi vui mừng, lấy số tiền ấy để buôn bán và trở nên giàu có, thậm chí giờ còn giàu hơn trước.
Đứa con trai bác lái buôn ngày một khôn lớn, nhưng con càng gần tới tuổi mười hai thì bác lái buôn càng lo, nỗi lo ấy hiện ra mặt. Một hôm, đứa con trai hỏi bố có điều gì mà buồn phiền vậy. Người bố không muốn nói ra, nhưng đứa con trai năn nỉ mãi, người bố đành phải nói, bác kể xưa có hứa với một người đen Tí Hon, nếu bác trở nên giàu có do sự giúp đỡ của người Tí Hon thì cũng sẵn sàng theo điều kiện do người ấy đòi hỏi, bác đã ký giao kèo với người ấy, mười hai năm sau sẽ đưa cho người Tí Hon cái gì chạm chân bác trước tiên. Đứa con trai nói:
- Bố ơi, bố đừng lo. Mọi việc sẽ ổn. Người đen chẳng có quyền lực gì với con.
Người con trai đến xin linh mục ban phép thánh cho. Đúng giờ hẹn, cả hai bố con cùng tới mảnh ruộng ngoài thị trấn, người con trai vẽ một vòng tròn, rồi hai bố con đứng vào vòng tròn ấy. Người đen xuất hiện và bảo người bố:
- Bác có mang đến cái bác đã hứa với tôi không?
Bác lái buôn nín lặng, nhưng đứa con trai hỏi:
- Bác tìm gì ở đây?
Người đen đáp:
- Tao có điều cần nói với bố mày, chứ không phải nói với mày.
Người con nói:
- Bác đã đánh lừa bố tôi. Giờ hãy xí xóa những lời thề ấy đi.
Người đen nói:
- Không, tao không từ bỏ quyền lợi của tao.
Đôi bên lời qua tiếng lại rất lâu, cuối cùng đi đến nhất trí: Đứa con trai không phải là của ai, chẳng thuộc người bố mà cũng chẳng thuộc người đen kia. Nó sẽ ngồi xuống một chiếc thuyền đậu ven sông. Người bố lấy chân đẩy thuyền ra giữa dòng để phó mặc con trôi theo dòng nước.
Chào từ biệt bố, đứa con trai bước xuống thuyền và người bố đẩy thuyền ra giữa dòng. Thuyền lộn nhào. Người bố tưởng con chết nên để tang. Nhưng chiếc thuyền không đắm, cứ thế trôi theo dòng nước. Cuối cùng nó dừng đậu ở một bến xa lạ. Anh thanh niên lên bờ, thấy đằng xa có một tòa lâu đài nguy nga, liền đi về hướng ấy. Khi vào trong lâu đài, anh thấy lâu đài bị phù phép, các phòng trong lâu đài đều trống không. Anh đi mãi, sau tới căn phòng cuối cùng thì thấy một con rắn đang nằm cuộn tròn ở trong đó. Thực ra đó là một cô gái bị phù phép. Cô thấy anh mừng rỡ và nói với anh:
- Anh đến giải thoát cho em đấy à? Em đợi anh đã mười hai năm nay. Cả nước này bị phù phép. Anh hãy giải thoát cho em!
Anh hỏi:
- Tôi phải làm gì?
- Đêm khuya nay có mười hai người đen quàng xích quanh người sẽ đến đây. Họ hỏi anh làm gì ở đây. Anh cứ câm lặng, không nói nửa lời. Chúng sẽ hành hạ anh, đánh và đâm anh, anh cứ mặc chúng, chỉ đừng có hé miệng ra nói. Đúng mười hai giờ đêm chúng lại bỏ đi. Đêm thứ hai, mười hai người đến. Đêm thứ ba sẽ có hai mươi người đến chặt đầu anh. Nhưng cứ đúng nửa đêm là phép thuật của chúng hết hiệu lực. Nếu anh gắng giữ mặc chúng hành hạ mà không nói nửa lời thì em sẽ được giải thoát. Em sẽ lấy chai nước hồi sinh thoa bóp khắp người anh sẽ tỉnh lại và khỏe mạnh như trước.
Anh thanh niên đáp:
- Tôi sẵn lòng giải thoát cho cô.
Mọi việc xảy ra đúng như lời cô nói. Bọn người đen không cậy được anh nửa lời. Đến đêm thứ ba, con rắn biến thành nàng công chúa xinh đẹp, lấy nước hồi sinh thoa bóp cho anh tỉnh lại. Cô ôm choàng anh hôn, cả lâu đài trở nên vui nhộn. Lễ cưới được tổ chức, anh trở thành Vua Núi Vàng.
Hai người vui sướng sống bên nhau. Hoàng hậu sinh được một bé trai kháu khỉnh. Thấm thoát đã tám năm trôi qua, nhà vua nhớ quê hương, muốn về thăm bố mẹ. Hoàng hậu không muốn để vua đi, nên nói:
- Em sẽ đau khổ, nếu chàng đi.
Nhưng nhà vua nài nỉ mãi cho đến khi hoàng hậu ưng thuận mới thôi. Lúc chia tay, hoàng hậu trao cho vua chiếc nhẫn thần và dặn:
- Khi đeo nhẫn này vào ngón tay, chàng chỉ cần cầu chú sẽ tới ngay được nơi muốn đến. Nhưng phải hứa đừng dùng vào việc bắt em về chỗ bố chàng.
Vua hứa, rồi đeo nhẫn vào tay, cầu chú về tới quê hương. Trong khoảnh khắc vua đã về tới thành phố quê hương, nhưng lính canh thấy ăn mặc sang trọng lạ kỳ nên không cho vào trong thành. Vua phải ra chỗ người chăn cừu, đổi quần áo cho họ và mặc đồ chăn cừu thản nhiên đi vào trong thành.
Về đến nhà, vua xưng tên với bố đẻ, nhưng ông không tin đó chính là con trai mình. Ông luôn nghĩ, nó đã chết. Trước mắt ông giờ đây chỉ là một người chăn cừu nghèo khó đáng thương. Ông tính bố thí cho một đồng Taler để ăn. Người chăn cừu lại nói:
- Con chính là con trai bố mẹ đây mà. Bố mẹ còn nhớ dấu vết gì trên người con không?
Người mẹ nói:
- Có chứ, con trai mẹ có một dấu giống như quả dâu tây ở cánh tay phải.
Chàng trai chăn cừu vén tay áo lên cho bố mẹ xem, quả đúng như vậy, chẳng còn nghi ngờ gì nữa. Rồi chàng kể cho bố mẹ nghe, rằng mình bây giờ là Vua Núi Vàng, đã lấy một công chúa và đã có một đứa con trai bảy tuổi rất kháu khỉnh.
Bố nói:
- Chẳng bao giờ lại có chuyện đó. Một kẻ chăn cừu quần áo lôi thôi bẩn thỉu đang đứng đây chính là nhà vua.
Nghe cha nói, chàng trai nổi giận, quên mất lời hứa trước kia với hoàng hậu, chàng xoay chiếc nhẫn, ước sao vợ con đến ngay bên mình. Trong khoảnh khắc, vợ con đến. Nhưng hoàng hậu than khóc trách chồng không giữ lời hứa, làm cho nàng khổ. Chàng nói:
- Anh thật vô tâm quá, em hãy thứ lỗi cho anh.
Nàng nguôi giận, nhưng trong lòng không vui. Rồi chàng dẫn nàng ra thửa ruộng bên sông, nơi chàng bước xuống thuyền khi xưa và nói:
- Anh mệt mỏi quá, em ngồi xuống cho anh ngả vào lòng em ngủ một lát.
Chàng ngả đầu vào lòng nàng và thiêm thiếp ngủ. Đợi chàng ngủ say, nàng rút nhẫn thần khỏi tay chàng và từ từ rút chân để chàng nằm lại.
Nàng bế con và cầu chú trở về xứ sở của mình. Khi tỉnh dậy, chàng thấy mình bị bỏ rơi. Vợ con đã đi mất, chỉ còn đôi hài để lại làm dấu. Chàng nghĩ:
- Trở lại với bố mẹ làm sao được nữa, mọi người cho mình định lừa đảo mang đồ đi.
Chàng đành lên đường, tới chân một ngọn núi, chàng gặp ba người khổng lồ đang tranh cãi nhau về cách chia gia tài của bố để lại. Thấy chàng, chúng vẫy gọi lại nhờ phân xử. Chúng nói, người nhỏ khôn hơn chúng. Gia tài gồm ba thứ: gươm, áo và đôi ủng. Khi người có gươm hô: "Tất cả đầu rụng xuống đất, trừ đầu ta" thì lời ước thành sự thực trong nháy mắt. Ai khoác chiếc áo thì thành vô hình. Ai đi đôi giàu ủng thì muốn tới đâu là đến ngay được đó. Chàng bảo:
- Hãy đưa cho ta ba vật ấy để xem chúng có những khả năng ấy không.
Chúng đưa cho chàng chiếc áo. Chàng vừa mới khoác lên người thì đã trở thành vô hình, và biến thành con ruồi. Sau đó chàng lại hiện thành người và nói:
- Chiếc áo tốt. Giờ đưa cho ta thanh gươm.
Chúng từ chối. Sợ chàng hô "Tất cả đầu rụng xuống đất, trừ đầu ta" thì chúng mất đầu và chàng là người duy nhất còn lại. Nhưng chúng ra điều kiện là chàng chỉ thử dùng gươm chém cây. Chàng thử chém cây, cây đứt như người ta phạt cỏ. Rồi chàng bảo chúng đưa ủng. Chúng từ chối, bảo nếu đi ủng vào chỉ trong nháy mắt chàng đã đi rất xa, chúng chỉ còn cách đứng nhìn. Chàng nói:
- Nếu vậy thì tôi không phân xử nữa.
Chúng đành đưa ủng cho chàng. Có trong tay cả ba báu vật, giờ chàng chỉ có nghĩ tới vợ và con. Chàng cầu chú:
- Ước gì ta trở lại Núi Vàng?
Thế là ngay sau đó, chàng biến mất và cũng là phân xử xong việc chia gia sản cho ba người khổng lồ. Khi tới lâu đài, chàng nghe thấy tiếng đàn sáo vui nhộn. Mọi người cho biết vợ chàng làm lễ cưới với người khác. Chàng nổi giận nói:
- Quân khốn kiếp. Nó lừa lúc ta ngủ rồi bỏ đi.
Chàng mặc áo tàng hình và đi vào lâu đài. Khi vào phòng lớn thì thấy một bàn tiệc lớn hết sức thịnh soạn, khách ăn uống, trò chuyện vui vẻ. Vợ chàng đầu đội vương miện, ngồi trên ngai vàng ở chính giữa. Chàng đến đứng ngay sau nàng mà không ai thấy. Cứ có thức ăn gắp bỏ vào đĩa nàng là chàng lấy ăn liền. Và rượu được rót vào ly nàng, chàng cũng uống hết. Nàng được tiếp thức ăn, đồ uống luôn luôn mà vẫn không ăn uống được gì, mọi thứ đều biến mất trong nháy mắt. Nàng đâm ra hoảng sợ và ngượng, đứng dậy, về buồng ngồi khóc, nhưng chàng cũng đi theo vào buồng. Nàng ngồi nói một mình:
- Phải chăng có quỷ ám ta hay là người giải thoát ta đến?
Chàng tát nàng và nói:
- Người giải thoát ngươi đến chăng? Người ấy đang ở trên đầu ngươi, quân phản bội! Ta bị ngươi đối xử bội bạc.
Rồi chàng hiện nguyên hình người, tới phòng lớn và nói to:
- Tiệc cưới kết thúc, chính vua đã về đây.
Các vua, chúa, cận thần có mặt ở đó cười giễu cợt chàng. Chàng họ một câu ngắn gọn:
- Các người có ra hay không?
Tất cả đổ xô đến bắt chàng. Chàng rút gươm hô:
- Tất cả đầu rụng xuống đất, trừ đầu ta!
Lập tức các đầu lìa khỏi thân lăn xuống đất.
Chàng lại là chúa tể và lại lên ngôi Vua Núi Vàng.


Dịch: Lương Văn Hồng, © Lương Văn Hồng
There was a certain merchant who had two children, a boy and a girl; they were both young, and could not walk. And two richly-laden ships of his sailed forth to sea with all his property on board, and just as he was expecting to win much money by them, news came that they had gone to the bottom, and now instead of being a rich man he was a poor one, and had nothing left but one field outside the town. In order to drive his misfortune a little out of his thoughts, he went out to this field, and as he was walking forwards and backwards in it, a little black mannikin stood suddenly by his side, and asked why he was so sad, and what he was taking so much to heart. Then said the merchant, "If thou couldst help me I would willingly tell thee." - "Who knows?" replied the black dwarf. "Perhaps, I can help thee." Then the merchant told him that all he possessed had gone to the bottom of the sea, and that he had nothing left but this field. "Do not trouble thyself," said the dwarf. "If thou wilt promise to give me the first thing that rubs itself against thy leg when thou art at home again, and to bring it here to this place in twelve years' time, thou shalt have as much money as thou wilt." The merchant thought, "What can that be but my dog?" and did not remember his little boy, so he said yes, gave the black man a written and sealed promise, and went home.
When he reached home, his little boy was so delighted that he held by a bench, tottered up to him and seized him fast by the legs. The father was shocked, for he remembered his promise, and now knew what he had pledged himself to do; as however, he still found no money in his chest, he thought the dwarf had only been jesting. A month afterwards he went up to the garret, intending to gather together some old tin and to sell it, and saw a great heap of money lying. Then he was happy again, made purchases, became a greater merchant than before, and felt that this world was well-governed. In the meantime the boy grew tall, and at the same time sharp and clever. But the nearer the twelfth year approached the more anxious grew the merchant, so that his distress might be seen in his face. One day his son asked what ailed him, but the father would not say. The boy, however, persisted so long, that at last he told him that without being aware of what he was doing, he had promised him to a black dwarf, and had received much money for doing so. He said likewise that he had set his hand and seal to this, and that now when twelve years had gone by he would have to give him up. Then said the son, "Oh, father, do not be uneasy, all will go well. The black man has no power over me." The son had himself blessed by the priest, and when the time came, father and son went together to the field, and the son made a circle and placed himself inside it with his father. Then came the black dwarf and said to the old man, "Hast thou brought with thee that which thou hast promised me?" He was silent, but the son asked, "What dost thou want here?" Then said the black dwarf, "I have to speak with thy father, and not with thee." The son replied, "Thou hast betrayed and misled my father, give back the writing." - "No," said the black dwarf, "I will not give up my rights." They spoke together for a long time after this, but at last they agreed that the son, as he did not belong to the enemy of mankind, nor yet to his father, should seat himself in a small boat, which should lie on water which was flowing away from them, and that the father should push it off with his own foot, and then the son should remain given up to the water. So he took leave of his father, placed himself in a little boat, and the father had to push it off with his own foot. The boat capsized so that the keel was uppermost, and the father believed his son was lost, and went home and mourned for him.
The boat, however, did not sink, but floated quietly away, and the boy sat safely inside it, and it floated thus for a long time, until at last it stopped by an unknown shore. Then he landed and saw a beautiful castle before him, and set out to go to it. But when he entered it, he found that it was bewitched. He went through every room, but all were empty until he reached the last, where a snake lay coiled in a ring. The snake, however, was an enchanted maiden, who rejoiced to see him, and said, "Hast thou come, oh, my deliverer? I have already waited twelve years for thee; this kingdom is bewitched, and thou must set it free." - "How can I do that?" he inquired. "To-night come twelve black men, covered with chains who will ask what thou art doing here; keep silent; give them no answer, and let them do what they will with thee; they will torment thee, beat thee, stab thee; let everything pass, only do not speak; at twelve o'clock, they must go away again. On the second night twelve others will come; on the third, four-and-twenty, who will cut off thy head, but at twelve o'clock their power will be over, and then if thou hast endured all, and hast not spoken the slightest word, I shall be released. I will come to thee, and will have, in a bottle, some of the water of life. I will rub thee with that, and then thou wilt come to life again, and be as healthy as before." Then said he, "I will gladly set thee free." And everything happened just as she had said; the black men could not force a single word from him, and on the third night the snake became a beautiful princess, who came with the water of life and brought him back to life again. So she threw herself into his arms and kissed him, and there was joy and gladness in the whole castle. After this their marriage was celebrated, and he was King of the Golden Mountain.
They lived very happily together, and the Queen bore a fine boy. Eight years had already gone by, when the King bethought him of his father; his heart was moved, and he wished to visit him. The Queen, however, would not let him go away, and said, "I know beforehand that it will cause my unhappiness;" but he suffered her to have no rest until she consented. At their parting she gave him a wishing-ring, and said, "Take this ring and put it on thy finger, and then thou wilt immediately be transported whithersoever thou wouldst be, only thou must promise me not to use it in wishing me away from this place and with thy father." That he promised her, put the ring on his finger, and wished himself at home, just outside the town where his father lived. Instantly he found himself there, and made for the town, but when he came to the gate, the sentries would not let him in, because he wore such strange and yet such rich and magnificent clothing. Then he went to a hill where a shepherd was watching his sheep, changed clothes with him, put on his old shepherd's-coat, and then entered the town without hindrance. When he came to his father, he made himself known to him, but he did not at all believe that the shepherd was his son, and said he certainly had had a son, but that he was dead long ago; however, as he saw he was a poor, needy shepherd, he would give him something to eat. Then the shepherd said to his parents, "I am verily your son. Do you know of no mark on my body by which you could recognize me?" - "Yes," said his mother, "our son had a raspberry mark under his right arm." He slipped back his shirt, and they saw the raspberry under his right arm, and no longer doubted that he was their son. Then he told them that he was King of the Golden Mountain, and a king's daughter was his wife, and that they had a fine son of seven years old. Then said the father, "That is certainly not true; it is a fine kind of a king who goes about in a ragged shepherd's-coat." On this the son fell in a passion, and without thinking of his promise, turned his ring round, and wished both his wife and child with him. They were there in a second, but the Queen wept, and reproached him, and said that he had broken his word, and had brought misfortune upon her. He said, "I have done it thoughtlessly, and not with evil intention," and tried to calm her, and she pretended to believe this; but she had mischief in her mind.
Then he led her out of the town into the field, and showed her the stream where the little boat had been pushed off, and then he said, "I am tired; sit down, I will sleep awhile on thy lap." And he laid his head on her lap, and fell asleep. When he was asleep, she first drew the ring from his finger, then she drew away the foot which was under him, leaving only the slipper behind her, and she took her child in her arms, and wished herself back in her own kingdom. When he awoke, there he lay quite deserted, and his wife and child were gone, and so was the ring from his finger, the slipper only was still there as a token. "Home to thy parents thou canst not return," thought he, "they would say that thou wast a wizard; thou must be off, and walk on until thou arrivest in thine own kingdom." So he went away and came at length to a hill by which three giants were standing, disputing with each other because they did not know how to divide their father's property. When they saw him passing by, they called to him and said little men had quick wits, and that he was to divide their inheritance for them. The inheritance, however, consisted of a sword, which had this prperty that if any one took it in his hand, and said, "All heads off but mine," every head would lie on the ground; secondly, of a cloak which made any one who put it on invisible; thirdly, of a pair of boots which could transport the wearer to any place he wished in a moment. He said, "Give me the three things that I may see if they are still in good condition." They gave him the cloak, and when he had put it on, he was invisible and changed into a fly. Then he resumed his own form and said, "The cloak is a good one, now give me the sword." They said, "No, we will not give thee that; if thou were to say, All heads off but mine,' all our heads would be off, and thou alone wouldst be left with thine." Nevertheless they gave it to him with the condition that he was only to try it against a tree. This he did, and the sword cut in two the trunk of a tree as if it had been a blade of straw. Then he wanted to have the boots likewise, but they said, "No, we will not give them; if thou hadst them on thy feet and wert to wish thyself at the top of the hill, we should be left down here with nothing." - "Oh, no," said he, "I will not do that." So they gave him the boots as well. And now when he had got all these things, he thought of nothing but his wife and his child, and said as though to himself, "Oh, if I were but on the Golden Mountain," and at the same moment he vanished from the sight of the giants, and thus their inheritance was divided. When he was near his palace, he heard sounds of joy, and fiddles, and flutes, and the people told him that his wife was celebrating her wedding with another. Then he fell into a rage, and said, "False woman, she betrayed and deserted me whilst I was asleep!" So he put on his cloak, and unseen by all went into the palace. When he entered the dining-hall a great table was spread with delicious food, and the guests were eating and drinking, and laughing, and jesting. She sat on a royal seat in the midst of them in splendid apparel, with a crown on her head. He placed himself behind her, and no one saw him. When she put a piece of meat on a plate for herself, he took it away and ate it, and when she poured out a glass of wine for herself, he took it away and drank it. She was always helping herself to something, and yet she never got anything, for plate and glass disappeared immediately. Then dismayed and ashamed, she arose and went to her chamber and wept, but he followed her there. She said, "Has the devil power over me, or did my deliverer never come?" Then he struck her in the face, and said, "Did thy deliverer never come? It is he who has thee in his power, thou traitor. Have I deserved this from thee?" Then he made himself visible, went into the hall, and cried, "The wedding is at an end, the true King has returned." The kings, princes, and councillors who were assembled there, ridiculed and mocked him, but he did not trouble to answer them, and said, "Will you go away, or not?" On this they tried to seize him and pressed upon him, but he drew his sword and said, "All heads off but mine," and all the heads rolled on the ground, and he alone was master, and once more King of the Golden Mountain.