Ослик


Hoàng tử lừa


Жили когда-то на свете король и королева. Они были богатые, и было у них все, что они только хотели, но детей у них не было. День и ночь горевала из-за того королева и говорила:
- Я - словно нива, на которой ничего не растет.
Наконец исполнил господь ее желание: родилось у нее дитя, но было оно похоже не на человеческое дитя, а был это маленький ослик. Как увидела это мать, стала причитать и жаловаться, что уж лучше бы ей совсем не иметь ребенка, чем иметь какого-то осла, и она велела бросить его в реку на съедение рыбам. Но король сказал:
- Нет, раз бог его нам послал, то пусть он будет моим сыном и наследником, а после моей смерти сядет на королевский трон и носит королевскую корону.
Вот стали ослика воспитывать. Начал ослик подрастать, и отросли у него быстро уши. Был ослик нрава веселого, все прыгал да играл, и была у него такая страсть к музыке, что отправился он раз к знаменитому музыканту и говорит:
- Научи меня своему искусству, чтоб я мог играть на лютне так же хорошо, как и ты.
- Ах, мой милый сударик, - ответил музыкант, - это вам будет трудно, ваши пальцы вовсе к такому делу не приспособлены, они слишком большие, и я опасаюсь, что струны не выдержат.
Но никакие уговоры не помогли, - ослику во что бы то ни стало хотелось играть на лютне; он был упрям и прилежен и в конце концов выучился играть так же хорошо, как и сам учитель. Однажды вышел молодой наследник на прогулку и подошел к колодцу, глянул в него и увидел в зеркально-ясной воде свое ослиное обличье. И он так сильно из-за этого опечалился, что ушел бродить по свету и взял себе в спутники одного только верного товарища. Они бродили вместе по разным местам и пришли, наконец, в одно королевство, где правил старый король, у которого была единственная дочь, притом большая красавица. И сказал ослик:
- Мы здесь некоторое время пробудем. - Он постучался и крикнул: - Гость у ворот! Откройте дверь, дайте войти!
Но ему дверь не открыли. И уселся ослик у ворот, взял свою лютню и заиграл на ней двумя передними ногами, да так прекрасно. Привратник от удивления вытаращил глаза, побежал к королю и сказал:
- Сидит у ворот молодой ослик, играет на лютне, да так хорошо, словно ученый мастер.
- Так ты впусти музыканта сюда, - сказал король.
Но только вошел ослик в замок, начали все над таким игроком смеяться. И вот поместили ослика внизу вместе со слугами, где его и кормили, но он рассердился и говорит:
- Я не какой-нибудь простой ослик, я знатный осел.
А ему и говорят:
- Раз так, то садись тогда вместе с воинами.
- Нет, - говорит он, - хочу я сидеть рядом с королем.
Засмеялся король и весело молвил:
- Ладно, ослик, пускай будет по-твоему, ступай ко мне.
А потом король спрашивает:
- Ослик, а как тебе нравится моя дочь?
Повернул ослик голову к ней, поглядел на нее, кивнул и говорит:
- Чрезвычайно нравится, она такая прекрасная, что подобной я ни разу не видывал.
- Ну, так садись с ней рядом, - ответил король.
- Это как раз мне и подобает, - ответил ослик и уселся с ней рядом, ел и пил и держал себя прилично и опрятно.
Пробыл благородный ослик при королевском дворе не мало времени и подумал: "Что пользы с того, надо все-таки домой возвращаться". Он запечалился, явился к королю и попросил его отпустить. Но король его полюбил - и говорит:
- Что с тобой, милый ослик? Вид у тебя такой грустный, умирать, что ли, задумал? Оставайся у меня, я тебе дам все, чего ты только пожелаешь. Хочешь золота?
- Нет, - ответил ослик и покачал головой.
- Хочешь драгоценностей и украшений?
- Нет.
- Хочешь половину моего королевства?
- Ах, нет.
И сказал король:
- Если бы мне только знать, что могло бы тебя утешить! Хочешь мою красавицу-дочь в жены?
- Ах, мне бы очень хотелось ее иметь, - сказал ослик, и стал вдруг такой веселый и радостный, потому что это как раз и было то, чего он желал.
И была отпразднована большая и пышная свадьба. Вечером, когда жениха и невесту повели в опочивальню, захотелось королю узнать, будет ли ослик держать себя чинно, как подобает, и вот он велел одному из слуг спрятаться в опочивальне. Когда молодые остались наедине, задвинул жених двери на засов, оглянулся вокруг и, увидев, что они совершенно одни, сбросил вдруг свою ослиную шкуру, - и стал перед королевной прекрасный юноша.
- Вот видишь, - сказал он, - кто я на самом деле, теперь ты видишь, что я достоин тебя.
Обрадовалась невеста, поцеловала его и всем сердцем его полюбила. Но вот наступило утро, он поднялся, натянул на себя снова свою звериную шкуру, и ни один человек не мог бы догадаться, кто под нею скрывается.
А тут вскоре пришел и старый король и говорит:
- О вот наш ослик и повеселел! А тебе-то, пожалуй, грустно, - сказал он своей дочери, - ведь ты получила в мужья ненастоящего мужа!
- Ах, нет, милый отец, я его так люблю, будто он самый красивый на свете, и хочу с ним прожить всю свою жизнь.
Удивился король, но слуга, который прятался в опочивальне, пришел и обо всем рассказал королю.
И сказал король:
- Никогда не поверю, что это правда.
- Тогда на другую ночь сами понаблюдайте, и вы увидите это собственными глазами. Знаете что, мой король, вы спрячьте от него ослиную шкуру и бросьте ее в огонь, - уж тогда жениху придется показаться в своем настоящем обличье.
- Совет твой хорош, - сказал король.
И вот вечером, когда молодые уснули, он пробрался к ним в опочивальню и, подойдя к постели, увидел в лунном сиянии спящего статного юношу, и лежала рядом на полу снятая шкура. Король ее взял, велел развести на дворе большой костер и бросить в него шкуру, и сам присутствовал при этом, пока она вся не сгорела дотла. Но королю захотелось увидеть, как будет юноша вести себя без украденной у него шкуры, и он всю ночь сторожил и прислушивался.
Когда юноша выспался, только стало светать, он поднялся и хотел натянуть на себя ослиную шкуру, но найти ее было нельзя. Он испугался и сказал в печали и страхе:
- Я вижу, что мне надо отсюда бежать.
Он вышел из спальни, но у дверей стоял король и сказал ему:
- Сын мой, куда ты спешишь, что ты задумал? Оставайся здесь, ты юноша красивый, и тебе уходить отсюда незачем. Я дам тебе половину своего королевства, а после моей смерти ты наследуешь все.
- Если так, то я хочу, чтоб хорошее начало имело и хороший конец, - сказал юноша, - я у вас остаюсь.
И отдал старик-король ему полкоролевства; а когда спустя год он умер, юноша получил все королевство, а после смерти своего отца еще к тому же и другое, и он жил в большой пышности и великолепии.
Ngày xửa ngày xưa, có một ông vua và hoàng hậu sống trong giàu sang tới mức, muốn gì cũng có, chỉ duy một nỗi không có con.
Hoàng hậu than thở ngày đêm và nói:
- Mình như thửa ruộng không có cây mọc!
Cuối cùng trời cũng thương tình, thuận cho sinh được một mụn con, nhưng nó chẳng giống những đứa trẻ khác, mà lại là một con lừa con. Khi nhìn thấy con lừa con, hoàng hậu than khóc om sòm, thà đừng có con còn hơn là có con lừa này và sai gia nhận tính đem ném nó xuống sông làm mồi cho cá.
Nhà vua nói:
- Không được, nếu trời cho vậy thì nó phải là con của ta và là người thừa kế ngai vàng sau khi ta khuất núi, nó sẽ đội vương miện trên đầu.
Con lừa được nuôi nấng chăm sóc cẩn thận nên lớn lên trông thấy. Hai tai nó vểnh lên thẳng đứng. Con lừa vui tính, nhảy tung tăng chơi đùa, đặc biệt nó rất thích nghe âm nhạc. Có lần nó tới chỗ người nhạc sĩ lang thang nổi tiếng và nói:
- Hãy dạy cho tôi cách đánh đàn để tôi có thể đánh được những bản nhạc hay như nhạc sĩ lang thang.
Người nhạc sĩ lang thang đáp:
- Trời ơi, mi làm sao mà học được. Ngón chân mi sinh ra đâu có phải để đánh đàn, nó to ơi là to! Ta chỉ sợ dây đàn không chịu nổi.
Cho dù bị thoái thác, nhưng lừa vẫn cứ khăng khăng đòi theo học và bền gan, chăm chỉ học đàn. Cuối cùng nó chơi đàn cũng hay như nhạc sĩ lang thang kia.
Có lần con lừa đi dạo chơi, nó tới gần một giếng nước. Nó cúi xuống nhìn thì thấy bóng mình là bóng con lừa. Nó rất buồn, nó tính đi chu du thiên hạ, nó đem theo một người hầu trung thành. Cả hai lên đường, đường gập ghềnh đồi núi, cuối cùng cả hai tới một vương quốc nơi có ông vua đã già, nhưng chỉ có một công chúa xinh đẹp, đồng thời là người con duy nhất. Tới trước hoàng cung, lừa nói:
- Chúng ta sẽ dừng chân ở nơi này.
Lừa ta gõ cổng hoàng cung và nói:
- Có khách tới, mở cửa cho khách vào nhé.
Đợi mãi không thấy cổng mở, lừa ta ngồi xuống, lấy đàn và dùng hai chân trước gảy đàn. Nghe tiếng đàn du dương, người gác cổng chạy vào tâu với nhà vua:
- Ngoài cổng hoàng cung có một con lừa đang ngồi gảy đàn, nó chơi hay như một nhạc sĩ lang thang cừ khôi.
Nhà vua phán:
- Thì mở cổng thành cho nhạc sĩ lang thang vào.
Lừa bước vào hoàng cung, dùng hai chân trước gảy đàn, cả hoàng cung cười ồ lên vì tiếng đàn do lừa đánh. Lừa ta được dẫn vào ăn cùng đám gia nhân, lừa không chịu và nói:
- Tôi đâu có phải là loại lừa vẫn nhốt trong chuồng, tôi là loại lừa quý tộc.
Mọi người nói:
- Nếu thế thì cho ăn chung với lính tráng.
Lừa đáp:
- Không, tôi thích ngồi bên cạnh nhà vua.
Nhà vua cười và nói:
- Cũng được, nếu thích thế thì hãy lại đây ngồi.
Sau đó nhà vua hỏi lừa:
- Lừa ơi, mi có ưng công chúa không?
Lừa quay lại phía công chúa nhìn, rồi gật đầu nói:
- Thưa có ạ, thần chưa thấy ai đẹp như thế.
Nhà vua bảo:
- Nếu vậy thì hãy lại ngồi bên cạnh công chúa.
Lừa thưa:
- Thần cũng mong được như vậy.
Lừa lại ngồi bên cạnh công chúa và ăn uống nom rất lịch thiệp.
Ở hoàng cung một thời gian, lừa quý tộc nghĩ:
- Những cái đó cũng chẳng giúp ích gì, ta trở về nhà thôi.
Lừa lững thững cúi đầu tới chỗ nhà vua và xin được cáo từ hoàng cung. Lâu nay nhà vua vẫn quý mến lừa nên nói:
- Lừa ơi, sao vậy? Nom mi buồn rười rượi, hãy ở lại bên ta, ta cho mi tất cả những gì mi muốn, có thích vàng không?
Lừa lắc đầu đáp:
- Không.
- Thế mi có thích ngọc ngà, châu báu không?
- Không.
- Ta cho mi nửa giang sơn này đấy, thế có ưng không?
- Chà, cũng không ạ!
Nhà vua nói:
- Thế mi vui sướng bởi cái gì nhỉ? Có thích lấy công chúa xinh đẹp không?
- Thưa vâng ạ. Điều đó thì thực lòng tôi thích.
Lừa ta vui tính hẳn lên, vì đó chính là điều nó mong ước. Đám cưới được tổ chức rất to và hết sức trang trọng. Đến tối, cô dâu và chú rể được dẫn tới phòng tân hôn. Nhà vua muốn biết cách cư xử của lừa nên để cho một gia nhân nấp ở trong phòng.
Khi đã vào trong phòng, chú rể ngó quanh một lượt. Khi tin là chỉ có hai người trong phòng, chàng ra cài then cửa. Rồi chàng vứt bỏ tấm da lừa trên người. Chú rể hiện nguyên hình là một hoàng tử khôi ngô tuấn tú. Chàng nói:
- Giờ em thấy đó, anh cũng xứng vai phải lứa với em.
Cô dâu tươi cười ôm choàng lấy chú rể hôn với cả tấm lòng thương yêu. Nhưng khi trời vừa hửng sáng, chàng lại choàng tấm da lừa. Có lẽ chẳng ai biết được, cái gì ẩn giấu trong tấm da lừa kia.
Sáng vua cha tới thăm con gái, vua hỏi:
- Con lừa có vui tính không. Chắc con buồn phiền lắm nhỉ! Đó chẳng phải là một trang nam nhi thực thụ.
- Thưa vua cha, không, con không buồn. Con rất yêu quý anh ấy. Con muốn suốt đời ở bên anh ấy, con người tuyệt vời.
Nhà vua rất đỗi ngạc nhiên, tên gia nhân liền kể cho nhà vua những gì mình chứng kiến. Nhà vua nói:
- Không thể có chuyện đó được.
- Nếu vậy nhà vua cứ thức đêm để tận mắt xem những gì xảy ra. Nhà vua nên vứt ngay tấm da lừa vào trong lửa hồng để cho phò mã hiện nguyên hình.
Nhà vua nói:
- Lời khuyên của ngươi hay đấy.
Đêm khuya, khi cả hai đang ngủ say, nhà vua lẻn vào xem. Dưới ánh trăng, nhà vua thấy một chàng trai khôi ngô tuấn tú nằm bên công chúa, tấm da choàng để ngay sát bên giường. Nhà vua cầm tấm da ném vào ngọn lửa hồng và đứng đợi cho tới khi tấm da cháy hết chỉ còn lại tro. Nhà vua thức thâu đêm tới sáng để xem khi bị mất tấm da choàng thì phò mã sẽ ứng xử như thế nào.
Khi trời hửng sáng, chàng trai thức giấc, tính lấy tấm da choàng nhưng chẳng tìm thấy. Chàng hoảng hốt, than vãn:
- Thế thì chỉ còn cách trốn khỏi nơi này!
Chàng vừa mới bước ra thì gặp ngay nhà vua. Nhà vua nói:
- Con đi đâu mà vội vã thế. Con đang nghĩ gì vậy? Con hãy ở lại đây! Cha cho con nửa giang sơn này, và sau khi cha khuất núi thì cả giang sơn này là của con.
- Con mong rằng, bắt đầu tốt sẽ kết thúc tốt đẹp. Con ở lại đây với cha.
Nhà vua chia cho phò mã nửa giang sơn. Năm sau thì nhà vua băng hà. Phò mã cai trị cả giang sơn rộng lớn. Sau khi vua cha phò mã băng hà, phò mã được thừa kế cả giang sơn ấy nữa, và sống trong giàu sang phú quý.


Dịch: Lương Văn Hồng, © Lương Văn Hồng