The raven


Con quạ


There was once upon a time a Queen who had a little daughter who was still so young that she had to be carried. One day the child was naughty, and the mother might say what she liked, but the child would not be quiet. Then she became impatient, and as the ravens were flying about the palace, she opened the window and said, "I wish you were a raven and would fly away, and then I should have some rest." Scarcely had she spoken the words, before the child was changed into a raven, and flew from her arms out of the window. It flew into a dark forest, and stayed in it a long time, and the parents heard nothing of their child. Then one day a man was on his way through this forest and heard the raven crying, and followed the voice, and when he came nearer, the bird said, "I am a king's daughter by birth, and am bewitched, but thou canst set me free." - "What am I to do," asked he. She said, "Go further into the forest, and thou wilt find a house, wherein sits an aged woman, who will offer thee meat and drink, but you must accept nothing, for if you eatest and drinkest anything, thou wilt fall into a sleep, and then thou wilt not be able to deliver me. In the garden behind the house there is a great heap of tan, and on this thou shalt stand and wait for me. For three days I will come every afternoon at two o'clock in a carriage. On the first day four white horses will be harnessed to it, then four chestnut horses, and lastly four black ones; but if thou art not awake, but sleeping, I shall not be set free." The man promised to do everything that she desired, but the raven said, alas, "I know already that thou wilt not deliver me; thou wilt accept something from the woman." Then the man once more promised that he would certainly not touch anything either to eat or to drink. But when he entered the house the old woman came to him and said, "Poor man, how faint you are; come and refresh yourself; eat and drink." - "No," said the man, "I will not eat or drink." She, however, let him have no peace, and said, "If you will not eat, take one drink out of the glass; one is nothing." Then he let himself be persuaded, and drank. Shortly before two o'clock in the afternoon he went into the garden to the tan heap to wait for the raven. As he was standing there, his weariness all at once became so great that he could not struggle against it, and lay down for a short time, but he was determined not to go to sleep. Hardly, however, had he lain down, than his eyes closed of their own accord, and he fell asleep and slept so soundly that nothing in the world could have aroused him. At two o'clock the raven came driving up with four white horses, but she was already in deep grief and said, "I know he is asleep." And when she came into the garden, he was indeed lying there asleep on the heap of tan. She alighted from the carriage, went to him, shook him, and called him, but he did not awake. Next day about noon, the old woman came again and brought him food and drink, but he would not take any of it. But she let him have no rest and persuaded him until at length he again took one drink out of the glass. Towards two o'clock he went into the garden to the tan heap to wait for the raven, but all at once felt such a great weariness that his limbs would no longer support him. He could not help himself, and was forced to lie down, and fell into a heavy sleep. When the raven drove up with four brown horses, she was already full of grief, and said, "I know he is asleep." She went to him, but there he lay sleeping, and there was no wakening him. Next day the old woman asked what was the meaning of this? He was neither eating nor drinking anything; did he want to die? He replied, "I am not allowed to eat or drink, and will not do so." But she set a dish with food, and a glass with wine before him, and when he smelt it he could not resist, and swallowed a deep draught. When the time came, he went out into the garden to the heap of tan, and waited for the King's daughter; but he became still more weary than on the day before, and lay down and slept as soundly as if he had been a stone. At two o'clock the raven came with four black horses, and the coachman and everything else was black. She was already in the deepest grief, and said, "I know that he is asleep and cannot deliver me." When she came to him, there he was lying fast asleep. She shook him and called him, but she could not waken him. Then she laid a loaf beside him, and after that a piece of meat, and thirdly a bottle of wine, and he might consume as much of all of them as he liked, but they would never grow less. After this she took a gold ring from her finger, and put it on his, and her name was graven on it. Lastly, she laid a letter beside him wherein was written what she had given him, and that none of the things would ever grow less; and in it was also written, "I see right well that here you will never be able to deliver me, but if thou art still willing to deliver me, come to the golden castle of Stromberg; it lies in thy power, of that I am certain." And when she had given him all these things, she seated herself in her carriage, and drove to the golden castle of Stromberg.
When the man awoke and saw that he had slept, he was sad at heart, and said, "She has certainly driven by, and I have not set her free." Then he perceived the things which were lying beside him, and read the letter wherein was written how everything had happened. So he arose and went away, intending to go to the golden castle of Stromberg, but he did not know where it was. After he had walked about the world for a long time, he entered into a dark forest, and walked for fourteen days, and still could not find his way out. Then it was once more evening, and he was so tired that he lay down in a thicket and fell asleep. Next day he went onwards, and in the evening, as he was again about to lie down beneath some bushes, he heard such a howling and crying that he could not go to sleep. And at the time when people light the candles, he saw one glimmering, and arose and went towards it. Then he came to a house which seemed very small, for in front of it a great giant was standing. He thought to himself, "If I go in, and the giant sees me, it will very likely cost me my life."
At length he ventured it and went in. When the giant saw him, he said, "It is well that thou comest, for it is long since I have eaten; I will at once eat thee for my supper." - "I'd rather you would leave that alone," said the man, "I do not like to be eaten; but if thou hast any desire to eat, I have quite enough here to satisfy thee." - "If that be true," said the giant, "thou mayst be easy, I was only going to devour thee because I had nothing else." Then they went, and sat down to the table, and the man took out the bread, wine, and meat which would never come to an end. "This pleases me well," said the giant, and ate to his heart's content. Then the man said to him, Canst thou tell me where the golden castle of Stromberg is?" The giant said, "I will look at my map; all the towns, and villages, and houses are to be found on it." He brought out the map which he had in the room and looked for the castle, but it was not to be found on it. "It's no matter!" said he, "I have some still larger maps in my cupboard upstairs, and we will look in them." But there, too, it was in vain. The man now wanted to go onwards, but the giant begged him to wait a few days longer until his brother, who had gone out to bring some provisions, came home. When the brother came home they inquired about the golden castle of Stromberg. He replied, "When I have eaten and have had enough, I will look in the map." Then he went with them up to his chamber, and they searched in his map, but could not find it. Then he brought out still older maps, and they never rested until they found the golden castle of Stromberg, but it was many thousand miles away. "How am I to get there?" asked the man. The giant said, "I have two hours' time, during which I will carry you into the neighbourhood, but after that I must be at home to suckle the child that we have." So the giant carried the man to about a hundred leagues from the castle, and said, "Thou canst very well walk the rest of the way alone." And he turned back, but the man went onwards day and night, until at length he came to the golden castle of Stromberg. It stood on a glass-mountain, and the bewitched maiden drove in her carriage round the castle, and then went inside it. He rejoiced when he saw her and wanted to climb up to her, but when he began to do so he always slipped down the glass again. And when he saw that he could not reach her, he was filled with trouble, and said to himself, "I will stay down here below, and wait for her." So he built himself a hut and stayed in it for a whole year, and every day saw the King's daughter driving about above, but never could go to her. Then one day he saw from his hut three robbers who were beating each other, and cried to them, "God be with ye!" They stopped when they heard the cry, but as they saw no one, they once more began to beat each other, and that too most dangerously. So he again cried, "God be with ye!" Again they stopped, looked round about, but as they saw no one they went on beating each other. Then he cried for the third time, "God be with ye," and thought, "I must see what these three are about," and went thither and asked why they were beating each other so furiously. One of them said that he found a stick, and that when he struck a door with it, that door would spring open. The next said that he had found a mantle, and that whenever he put it on, he was invisible, but the third said he had found a horse on which a man could ride everywhere, even up the glass-mountain. And now they did not know whether they ought to have these things in common, or whether they ought to divide them. Then the man said, "I will give you something in exchange for these three things. Money indeed have I not, but I have other things of more value; but first I must try yours to see if you have told the truth." Then they put him on the horse, threw the mantle round him, and gave him the stick in his hand, and when he had all these things they were no longer able to see him. So he gave them some vigorous blows and cried, "Now, vagabonds, you have got what you deserve, are you satisfied?" And he rode up the glass-mountain, but when he came in front of the castle at the top, it was shut. Then he struck the door with his stick, and it sprang open immediately. He went in and ascended the stairs until he came to the hall where the maiden was sitting with a golden cup full of wine before her. She, however, could not see him because he had the mantle on. And when he came up to her, he drew from his finger the ring which she had given him, and threw it into the cup so that it rang. Then she cried, "That is my ring, so the man who is to set me free must be here." They searched the whole castle and did not find him, but he had gone out, and had seated himself on the horse and thrown off the mantle. When they came to the door, they saw him and cried aloud in their delight.* Then he alighted and took the King's daughter in his arms, but she kissed him and said, "Now hast thou set me free, and to-morrow we will celebrate our wedding."
Ngày xửa ngày xưa có một hoàng hậu. Hoàng hậu có một người con gái. Công chúa còn nhỏ, nhưng ương bướng. Tuy được bế ẵm, nhưng công chúa vẫn khóc hờn. Có lần, nhìn đàn quạ bay quanh hoàng cung, hoàng hậu ra mở cửa sổ và nói:
- Có lẽ con biến thành quạ bay đi thì mẹ mới được yên thân.
Hoàng hậu vừa nói dứt lời thì công chúa đã biến thành quạ và bay từ tay hoàng hậu qua cửa sổ. Quạ bay thẳng vào rừng sâu thẳm và ở lại trong rừng. Vua và hoàng hậu chẳng hay biết tin gì về con.
Có lần, có người đàn ông đi vào rừng và nghe thấy tiếng quạ kêu. Lần theo tiếng quạ, người đàn ông tới nơi thì quạ nói:
- Tôi vốn là công chúa, nhưng bị biến thành quạ. Chàng có thể giải cứu được cho tôi.
Chàng hỏi:
- Thế tôi phải làm gì bây giờ?
Quạ nói:
- Hãy cứ đi tiếp vào trong rừng, ở đó có một căn nhà. Có một bà già ngồi trong nhà. Bà sẽ mời anh ăn và uống. Nhưng anh đừng có ăn uống. Ăn uống vào anh sẽ lăn ngay ra ngủ. Thế là anh không cứu được em. Anh hãy đứng ở trong cái hố to trong vườn sau nhà đợi em tới. Ba ngày liền, ngày nào em cũng đi xe qua nhà vào lúc hai giờ chiều. Ngày thứ nhất, xe do bốn con bạch mã kéo, ngày thứ hai do bốn con xích thố kéo, ngày thứ ba do bốn con ngựa ô kéo. Khi em đi qua mà anh không thức, lại ngủ thì anh không giải cứu được em.
Chàng trai hứa sẽ làm đúng như lời quạ dặn, nhưng quạ vẫn nói:
- Chà, nhưng em biết là anh không giải cứu em. Anh vẫn cứ nhận đồ của bà già đưa mời.
Khi chàng bước vào nhà thì bà già bước tới nói:
- Trông chàng trai sao mà gầy gò phờ phạc thế, ăn uống cho tươi tỉnh lên chứ.
Chàng trai đáp:
- Không, tôi chẳng muốn ăn uống gì cả.
Bà già cứ cố nài mời chàng, rồi bà bảo:
- Nếu không ăn cũng được, nhưng làm một hơi cho đỡ khát.
- Một hơi thì có thấm tháp gì.
Chàng trai thấy cũng chẳng sao nên uống. Trước hai giờ chiều chàng ra vườn, đứng trong cái hố to để đợi quạ. Đang đứng ở trong hố bỗng chàng thấy mệt mỏi và buồn ngủ không làm sao cưỡng lại được, chàng thiếp đi lúc nào không hay. Chàng ngủ say tới mức tưởng chừng chẳng có gì trên đời này có thể đánh thức chàng được.
Đúng hai giờ chiều, quạ đi xe do bốn con bạch mã kéo chạy qua nhà, quạ hết sức buồn và nói:
- Mình biết mà, anh ta thế nào cũng ngủ.
Nhìn vào vườn, quạ thấy chàng đang ngả lưng ngủ. Quạ xuống xe, bước tới lay chàng, gọi chàng, nhưng chàng vẫn cứ ngủ.
Trưa ngày hôm sau bà già cũng tới, cứ cố nài mời chàng ăn uống. Chàng chẳng muốn ăn uống, nhưng bà già cứ nài nỉ mãi, cuối cùng chàng cũng lại uống.
Trước hai giờ chiều chàng ra vườn, đứng trong cái hố to để đợi quạ. Đang đứng ở trong hố bỗng chàng thấy mệt mỏi, chàng ngả lưng và thiếp ngủ ngay lập tức.
Lúc quạ đi xe do bốn con xích thố kéo chạy qua nhà, quạ hết sức buồn và nói:
- Mình biết mà, anh ta thế nào cũng ngủ.
Quạ xuống xe, bước tới lay nhưng chàng vẫn không thức giấc.
Trưa ngày hôm sau nữa, bà già lại tới và nói, chàng muốn chết hay sao mà chẳng chịu ăn uống gì cả. Chàng đáp:
- Tôi không muốn và cũng chẳng được phép.
Bà già đặt thẩu thức ăn và rượu ở đó rồi đi. Ngửi mùi thịt rượu, chàng không sao cưỡng lại, chàng làm một hơi dài rượu. Trước giờ hẹn chàng ra vườn, đứng trong cái hố để đợi quạ. Cơn ngủ ập tới và chàng ngủ thiếp ngay lập tức.
Đúng hai giờ chiều, quạ đi xe do bốn con gựa ô kéo chạy qua nhà. Quạ hết sức buồn và nói:
- Mình biết mà, chàng lại gủ, chẳng muốn giải cứu mình.
Quạ bước xuống xe, tới lay chàng dậy, lay mãi nhưng chàng vẫn ngủ say. Quạ đặt bánh mì, thịt và rượu ở ngay trên miệng hố, cứ ăn uống hết đến đâu thì đồ ăn thức uống lại từ đầy. Quạ lại rút nhẫn có khắc tên mình đeo vào ngón tay của chàng trai. Quạ còn để lại bức thư với nội dung:
- Em thấy anh không thể giải cứu em ở nơi đây. Nếu anh còn có ý giải cứu em thì hãy tới lâu đài vàng Stromberg. Chỉ anh mới có thể giải cứu được em, điều đó em biết rất rõ.
Mọi việc xong, quạ lên xe đi tới lâu đài vàng Stromberg.
Lúc bừng tỉnh chàng mới biết mình đã thiếp ngủ, chàng rất buồn lòng vì chuyện đó. Chàng nói:
- Chắc chắn nàng đã chạy xe qua. Thế là mình không giải cứu được nàng.
Chàng thấy có nhiều thứ để quanh chỗ mình và một bức thơ. Chàng đọc thơ và biết mọi chuyện đã xảy ra như thế nào. Chàng lại lên đường và đi về hướng lâu đài vàng Stromberg. Nhưng vì không biết lâu đài ở chỗ nào nên chàng đi lạc ở trong rừng sâu mất hai tuần lễ mà vẫn không ra được khỏi rừng. Khi bóng đêm phủ xuống thì chàng đã thấm mệt, chàng dựa lưng vào một thân cây mà ngủ. Sáng hôm sau chàng lại đi tiếp tục. Khi trời tối, chàng tính lại dựa thân cây ngủ thì nghe tiếng kêu than thở làm chàng không sao chợp mắt được. Ngước nhìn quanh, chàng thấy le lói ánh đèn phía xa xa. Chàng đứng dậy đi về phía có ánh đèn. Tới nơi, chàng thấy có một người khổng lồ đang đứng trước nhà. Chàng nghĩ:
- Tên khổng lồ mà nhìn thấy mình thì coi như đời mình là xong.
Cuối cùng chàng cũng liều bước tới trước nhà. Người khổng lồ nhìn thấy nói:
- Mi đến đúng lúc ta đang chẳng có gì ăn. Mi đủ bữa ăn tối của ta.
Chàng nói:
- Ta cũng chẳng để mi nuốt chửng ta đâu. Nhưng nếu mi đang đói muốn ăn thì ta có đủ để mi no bụng.
Người khổng lồ hỏi:
- Có đúng thế không? Nếu thế thì mi cứ yên tâm đi. Ta chỉ nuốt chửng mi khi chẳng có gì vào bụng.
Thế là cả hai cùng ngồi vào bàn. Chàng trai đi lấy bánh mì, rượu, thịt. Cứ ăn hết đến đâu nó lại tự đầy như cũ. Người khổng lồ nói:
- Cứ như thế này thì ta khoái lắm!
Và hắn lại tiếp tục ăn cho tới thỏa thích.
Ăn xong, chàng trai nói:
- Này anh bạn, lâu đài vàng Stromberg ở đâu nhỉ?
Người khổng lồ bảo:
- Để ta coi xem nó ở chỗ nào trên bản đồ.
Hắn rút bản đồ ra tìm, nhưng chẳng thấy lâu đài ở chỗ nào. Hắn nói:
- Cũng chẳng sao. Ta lấy bản đồ khác ở trong tủ ra xem.
Tìm mãi cũng chẳng thấy gì. Chàng trai định lại lên đường. Người khổng lồ nói chàng ở lại thêm mấy ngày, đợi đứa em trai về. Khi người em trai về tới nhà thì hai người hỏi ngay về lâu đài vàng Stromberg. Người em trai nói:
- Trước tiên tôi phải ăn chút gì đã, rồi ta giở bản đồ ra tìm.
Ăn xong, người em trai về phòng mình, rút bản đồ ra xem, nhưng không tìm thấy. Chàng rút bản đồ khác ra xem, nhưng cũng không tìm thấy. Chàng rút hết bản đồ này tới bản đồ khác, cuối cùng cũng tìm thấy trong một bản đồ lâu đài vàng Stromberg. Núi nằm cách nơi họ tới ngàn dặm.
Chàng trai hỏi:
- Thế tôi đến đó bằng cách nào đây?
Người khổng lồ đáp:
- Tôi còn rảnh hai giờ, tôi sẽ đưa anh tới gần lâu đài, rồi tôi phải quay trở về cho con bú.
Rồi người khổng lồ cắp chàng tới gần lâu đài và nói:
- Giờ anh có thể tự mình đi đến đó.
Người khổng lồ quay trở về, còn chàng trai thì đi suốt ngày đêm, cuối cùng chàng cũng tới được lâu đài vàng Stromberg. Chàng đang đứng trên núi thủy tinh. Chàng nhìn thấy nàng đi xe vòng quanh lâu đài và đi thẳng vào trong. Chàng rất mừng, nhưng khi bước chân lên để tính theo nàng thì chàng bị trượt trên mặt núi thủy tinh và trượt xuống tận chân núi. Chàng buồn rầu tự nhủ:
- Ta đành ở đây đợi nàng vậy.
Chàng làm một túp lều và ở đó một năm. Ngày nào chàng cũng nhìn thấy nàng đi xe ra vào, nhưng không sao lên được tới chỗ nàng.
Có lần ngồi trong nhà nhìn ra, chàng thấy ba tên cướp đang đánh nhau. Chàng la:
- Trời ơi, sao lại đánh nhau vậy!
Nghe tiếng người la, chúng ngưng tay, nhưng khi chẳng thấy bóng dáng người nào xuất hiện, chúng lại lao vào đánh nhau thục mạng. Thấy vậy, chàng lại la:
- Trời ơi, sao lại đánh nhau vậy!
Nghe tiếng chúng ngưng tay, ngó nhìn xung quanh, nhưng chẳng nhìn thấy ai, chúng lại tiếp tục đánh nhau. Thấy vậy, chàng lại la:
- Trời ơi, sao lại đánh nhau vậy!
Rồi chàng chợt nghĩ, phải xem chúng có mưu đồ gì. Chàng đi về phía chúng và dò hỏi tại sao chúng lại đánh nhau túi bụi như vậy. Một tên kể, hắn có một chiếc gậy thần, chỉ cần cầm gậy gõ vào cổng là cổng mở toang ra. Tên thứ hai kể, hắn có chiếc áo măng tô thần, khoác áo lên người là cứ như tàng hình. Tên thứ ba kể, hắn có con ngựa thần kỳ, nó có thể đi mọi nơi, kể cả đi trên núi thủy tinh. Chúng còn đang do dự, không biết chia tay nhau hay cùng nhau sử dụng những thứ đó.
Nghe xong, chàng nói:
- Giờ tôi muốn đổi lấy ba thứ đó. Tiền tôi không có, nhưng có những thứ khác còn quý hơn tiền. Nhưng trước hết phải cho tôi thử, xem có phải những thứ đó có những phép lạ hay không.
Chúng để chàng ngồi lên ngựa, đưa gậy và khoác áo cho chàng, giờ đây chàng trở thành người tàng hình. Chàng vung gậy vụt tới tấp vào ba tên cướp và nói:
- Nào, lũ đầu gấu, ta trả nợ tụi bay đó! Hài lòng chưa?
Rồi chàng phi ngựa lên núi thủy tinh. Khi lên tới lâu đài, cổng đóng. Chàng cầm gậy gõ vào cổng. Cánh cổng từ từ mở. Chàng bước vào trong, chàng tới căn buồng có một thiếu phụ đang ngồi bên cái ly lớn bằng vàng ròng. Nàng chẳng hay biết chuyện đó vì chàng đã khoác chiếc áo tàng hình. Chàng bước tới trước nàng, rút nhẫn trước kia nàng đã cho chàng ra khỏi ngón tay và ném nó vào trong chiếc ly bằng vàng. Nghe tiếng vang từ chiếc ly bằng vàng. Nàng ngó vào trong ly và nhận ra chiếc nhẫn của mình. Nàng vui mừng reo:
- Đúng là nhẫn của mình rồi. Vậy thì người giải cứu mình đang ở quanh đây.
Nàng tìm khắp mọi nơi trong lâu đài nhưng chẳng thấy chàng trong khi đó thì chàng đã ra ngoài, cởi áo choàng vứt xuống đất và lên ngựa chạy ra phía cổng lâu đài. Nàng cùng gia nhân ra tới thì gặp chàng. Nàng reo lên vì vui mừng. Chàng xuống ngựa và ẵm nàng trên tay. Họ ôm hôn nhau. Nàng nói:
- Giờ thì anh đã giải cứu em. Ngày mai chúng ta sẽ tổ chức hôn lễ.


Dịch: Lương Văn Hồng, © Lương Văn Hồng