Żył sobie człowiek, który miał córkę, zwaną mądrą Elżunią. Kiedy dziewczynka podrosła, rzekł ojciec:

- Trzeba ją wydać za mąż.

- Tak - odparła matka - jeśli się tylko znajdzie ktoś, kto ją będzie chciał.

Wreszcie przybył z dalekiej wioski pewien parobek, imieniem Jaś, i oświadczył, że ożeni się z Elżunią, jeżeli okaże się, iż jest ona naprawdę tak mądra.

- O - rzekł ojciec - już nasza Elżunia ma olej w głowie!

Matka dodała:

- Ach, widzi ona wiatr, jak przemyka ulicą, i słyszy, jak trawa rośnie!

A na to Jaś:

- Dobrze, jeśli okaże się, że nie jest taka mądra, to nie wezmę jej za żonę.

Kiedy wszyscy zasiedli do stołu, matka rzekła do Elżuni:

- Idź, Elżuniu, do piwnicy i przynieś nam piwa.

Elżunia wzięła szkopek ze ściany, poszła do piwnicy, a po drodze uderzała dzielnie pokrywą, żeby jej się nie nudziło. W piwnicy postawiła przed beczką stołeczek, siadła na nim, żeby się nie potrzebowała schylać, i wreszcie odkręciła kurek. Podczas gdy się piwo lało, nie chciała bezmyślnie patrzeć, więc poczęła się rozglądać dokoła i po długim zerkaniu spostrzegła nagle wprost nad swoją głową siekierę, którą pewnie cieśli wbili w powałę i pozostawili tam przez zapomnienie. Na ten widok rozpłakała się mądra Elżunia i zawołała:

- Kiedy dostanę Jasia za męża, i będziemy mieli dziecko, i kiedy ono podrośnie, a my poślemy je do piwnicy po piwo, wtedy ta siekiera spadnie mu na głowę i zabije je!

Długo tak siedziała mądra Elżunia lamentując nad przewidywanym nieszczęściem.

Tymczasem w izbie rodzice daremnie czekali na mądrą Elżunię i na piwo. Wreszcie matka rzekła do służącej:

- Idź do piwnicy i zobacz, co się stało z Elżunią.

Służąca zeszła i zobaczyła, co się stało z Elżunią.

- Elżuniu, dlaczego płaczesz? - zapytała.

- Ach - odparła mądra Elżunia - jakże mam nie płakać? Kiedy dostanę Jasia za męża i będziemy mieli dziecko, i kiedy ono podrośnie, a my poślemy je do piwnicy po piwo, wtedy ta siekiera spadnie mu na głowę i zabije je!

A na to służąca:

- Ach, jaka mądra jest ta nasza Elżunia! - i siadła obok niej płacząc wraz z nią nad grożącym nieszczęściem.

Po chwili, gdy służąca nie wracała, a wszystkim pić się chciało, ojciec posłał do piwnicy parobka, aby zobaczył, co się stało z Elżunią i służącą. Zszedł parobek do piwnicy, a tu Elżunia i służąca siedzą przed beczką i lamentują.

- Czego płaczecie? - zapytał.

- Ach - odparła Elżunia - jakże mamy nie płakać? Kiedy dostanę Jasia za męża i będziemy mieli dziecko, i kiedy ono podrośnie, a my poślemy je do piwnicy po piwo, wtedy ta siekiera spadnie mu na głowę i zabije je!

A na to parobek:

- Ach, jaka mądra ta nasza Elżunia! - i siadł obok nich płacząc wraz z nimi nad spodziewanym nieszczęściem.

Gdy parobek przez dłuższy czas nie wracał, rzekł ojciec do matki:

- Zejdź ty i zobacz, co się stało z Elżunią, służącą i parobkiem.

Matka zeszła do piwnicy i ujrzała, że wszyscy troje siedzą przed beczką i płaczą.

- Czego płaczecie? - spytała.

- Ach - odparła Elżunia - i jakże mamy nie płakać? Kiedy dostanę Jasia za męża i będziemy mieli dziecko, i kiedy ono podrośnie, a my poślemy je do piwnicy po piwo, wtedy ta siekiera spadnie mu na głowę i zabije je!

A na to matka:

- Ach, jaka mądra ta nasza Elżunia! - i siadła obok nich płacząc wraz z nimi nad przewidywanym nieszczęściem.

Mąż nie mógł się doczekać jej powrotu, a że pragnienie jego rosło, postanowił zejść sam do piwnicy, aby się przekonać, co się stało z Elżunią, służącą, parobkiem i matką. Gdy wszedł do piwnicy, ujrzał, że wszyscy czworo siedzą przed beczką i płaczą.

- Czego to płaczecie? - zapytał.

- Ach, ojcze drogi - odparła Elżunia - jakże byśmy mogli nie płakać? Kiedy dostanę Jasia za męża i będziemy mieli dziecko, i kiedy ono podrośnie, a my poślemy je do piwnicy po piwo, wtedy ta siekiera spadnie mu na głowę i zabije je!

- Ach, jaka mądra ta nasza Elżunia! - rzekł ojciec i siadł wraz z nimi płacząc nad przewidywanym nieszczęściem.

Narzeczony długo siedział sam, wreszcie, gdy nikt nie wracał, pomyślał sobie:

- Czekają pewnie na mnie w piwnicy, muszę zejść do nich.

Ale gdy zeszedł do piwnicy, ujrzał, że wszyscy pięcioro lamentują i płaczą siedząc przed beczką.

- Co za nieszczęście się stało? - zapytał.

- Ach, drogi Jasiu - odparła Elżunia - wielkie nieszczęście! Kiedy dostanę ciebie, Jasiu, za męża i będziemy mieli dziecko, i kiedy ono podrośnie, a my poślemy je do piwnicy po piwo, wtedy ta siekiera spadnie mu na głowę i zabije je! I jakże mamy nie płakać?

- No - rzekł Jaś - więcej rozumu nie wymagam od swojej żony! A że jesteś tak mądrą Elżunią, wezmę cię za żonę! - i ujął ją za rękę, zaprowadził na górę i natychmiast kazał wyprawić wesele.

Pewnego razu rzekł Jaś do swej młodej żony:

- Elżuniu, muszę iść do miasta, żeby coś zarobić, a ty idź tymczasem w pole żąć zboże, abyśmy mieli chleb.

- Dobrze, mój drogi Jasiu - odparła mądra Elżunia - zrobię, jak każesz.

Gdy Jaś odszedł, nagotowała sobie Elżunia dobrej zupy i zabrała ją w pole. Gdy przybyła na pole, rzekła do siebie:

- Co wpierw robić: jeść czy żąć? Ejże, lepiej sobie wpierw podjem!

Zjadła garnek zupy i rzekła znowu do siebie:

- Co wpierw robić: spać czy żąć? Ejże, lepiej się wpierw prześpię!

Położyła się w zbożu i zasnęła.

Jaś dawno już był w domu, a Elżunia wciąż nie wracała.

- Jaka mądra jest ta moja Elżunia - pomyślał - taka jest pilna, że nawet nie wraca do domu, aby coś zjeść.

Ale gdy wieczór nastał, a Elżuni wciąż jeszcze nie było, poszedł Jaś w pole zobaczyć, ile jest już zżęte. Lecz nic zżęte nie było, a Elżunia leżała w życie i spała. Pobiegł Jaś szybko do domu, przyniósł sidła na ptaki z małymi dzwoneczkami i omotał nimi Elżunię. Potem wrócił do izby, zamknął drzwi i siadł do roboty. Gdy już było zupełnie ciemno, obudziła się mądra Elżunia, a skoro wstała, dzwoneczki zadzwoniły nagle i dzwoniły przy każdym jej kroku. Przeraziła się bardzo Elżunia, zwątpiła, czy to ona jest naprawdę mądrą Elżunią, i zapytała siebie samej:

- Czy to ja jestem, czy nie ja?

Ale nie wiedziała, co na to odpowiedzieć, i zastanawiała się długo. Wreszcie rzekła:

- Pójdę do domu i zapytam się, Jaś będzie wiedział na pewno!

Pobiegła do domu, ale drzwi były zamknięte; zapukała więc do okna i zapytała:

- Jasiu, czy mądra Elżunia jest w domu?

- Jest - odparł Jasio.

Przeraziła się Elżunia i rzekła:

- Ach, Boże, więc to nie jestem ja! - i pobiegła do innych drzwi.

Ale gdy ludzie usłyszeli dźwięk dzwoneczków, nie chcieli jej nigdzie wpuścić. Pobiegła więc daleko za wieś i nikt jej więcej nie widział.